فقه و سیاست

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فقیهان به صورت وسیعی وارد عرصه سیاست شدند و ازآنجا که فقه همان حقوق اسلامی است، می توان نتیجه گرفت که سیاست کشور تا اندازه ای تحت مدیریت حقوق دانان قرار گرفت. به اقتضای ساختار علم حقوق و نوع نگرش حقوق دانان به واقعیت، این گروه، ساختار شخصیتی ویژه ای دارند که با سایر سیاستمداران متفاوت است. این مقاله با استفاده از روش تحلیل نمونه آرمانی به بررسی ساختار شخصیتی حقوقدانان و ویژگی های آنان در جهان بینی، روش ها و منابع می پردازد. براساس بررسی انجام گرفته، این ساختار شخصیتی تأثیراتی را در منش و روش فقیهانی که در مسند سیاست قرار می گیرند به جا می گذارد. در پایان نتیجه گیری می شود که هنگامی که فقیهان وارد سیاست شوند به نسبت، جزمی تر و قاطع ترند؛ در مرحله اجرای احکام، کمتر سازش پذیرند ولی در مرحله صیانت از ساختار کلی نظام محافظه کارترند؛ نیز تکلیف مدارتر، پیش بینی پذیرتر، فن مدارتر و متن گراترند.

از جمله آثار تولیدی در حوزه فقه سیاسی، که البته ناظر به متون تولید شده فقه سیاسی در پیش از انقلاب نگاشته شده، دو جلد کتاب با عنوان «فقه و سیاست در ایران معاصر» است که اثر مرحوم دکتر فیرحی می باشد. فیرحی با دغدغه ای روشنفکرانه و عموماً بر اساس چارچوب های غربی به بازخوانی فقه و فقه سیاسی اسلامی و شیعی پرداخته است. نوشتار حاضر در صدد است به معرفی، بررسی و نقد جلد اول از این مجموعه دو جلدی بپردارد. در ادامه پس از معرفی و گزارش محتوای اثر، به برخی از نقاط قوت و نیز نقط ضعف کتاب در دو حوزه ساختار و محتوا اشاراتی خواهد داشت.