منطقه ی غرب آسیا

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی جریان های موثر در انحطاط ژئوپولیتیکی در منطقه ی غرب آسیا و سیر تحولات سیاسی-ژئوپولیتیکی این منطقه و تاثیر جهان بینی جریان های جهادگرای سلفی بر شکل گیری سیر جدید انحطاط ژئوپولیتیکی منطقه است. در این مقاله تلاش گردید تا به دو سیر مهم و اساسی در سیر انحطاط ژئوپولیتیک منطقه ی غرب آسیا یعنی تنزل الگوی نظم خلافت به الگوی ناسیونالیستی عربی-ترکی، و در نهایت تنزل این الگو به الگوی نظم خرده هویت گرایانه پرداخته و ضمن بررسی چالش ها و آسیب های پدیدآمده در این دو سیر، جهان بینی جریان های سلفیِ جهادی در دوره ی پس از اشغال عراق (م2003-2018) مورد بررسی قرار گیرد و کیفیت دامن زدن آن به دومین سیر تنزل و انحطاط ژئوپولتیک منطقه واکاوی گردد. شیوه پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و اطلاعات با روش مطالعه کتابخانه ای گردآوری شدند. یافته ها نشان داد، جهان بینی جغرافیاییِ جن بش هایِ سلفیِ جهادی نقش مهمی در شکل گیری آنارشیِ هویتی، تحریک خرده هویت های موجود و در نهایت زمینه سازی برای درهم شکسته شدن یا تضعیفِ نظم ژئوپولیتیکیِ برآمده از قرارداد سایکس-پیکو در منطقه غرب آسیا داشته است. جنبش های مزبور، با نفیِ خشونت بار و نظامی محورِ مرزهای ساختگیِ موجود در منطقه ی غرب آسیا، بر سه حوزه ی مختلف: خرده هویت های سنّی در داخل قلمرو دولت- ملت های منطقه، سایر خرده هویت های موجود در داخل قلمرو هر دولت- ملت و در نهایت سایر گروه های خرده هویتی در خارج از مرزهای ملیِ کشورهای منطقه (اعم از سنّی و غیرسنّی) تاثیر گذاشته و نوعی از آنارشی و انحطاط ژئوپولیتیکی را پدید آورده است که می تواند تجزیه ی دگرباره ی منطقه را درپی داشته باشد.

منطقه غرب آسیا از نظر ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک و ژئوپلتیک اهمیت ویژه ای برای قدرت های بزرگ دارد و به همین دلیل تاریخ یک قرن گذشته این منطقه فراز و نشیب های زیادی داشته است. کشورهای این منطقه را نیز به لحاظ پیچیدگی های خاص آن و تهدیدات روز افزون منطقه ای و فرا منطقه ای و همچنین نگرانی هایی که وجود دارد، نمی توان از یکدیگر جدا دانست و ناامنی هر کدام از این کشورها می تواند ناامنی دیگر کشورها را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، تحقق مطلوبیت های جمهوری اسلامی ایران در منطقه و اینکه چه سناریویی می تواند مطلوبیت جمهوری اسلامی ایران در این منطقه را به همراه داشته باشد یا به عبارتی، رصد سناریوهای محتمل و طراحی سناریویی که ارزش های حیاتی ایران را تضمین نماید حاوی ارزش راهبردی است و دارای اهمیت ویژه ای برای جمهوری اسلامی ایران است که هدف تحقیق حاضر نیز همین امر بوده است، لذا در این تحقیق با روش آینده پژوهی GBN و با انجام مصاحبه با 25 نفر از خبرگان و نخبگان آشنا با حوزه ی غرب آسیا و تجزیه و تحلیل آنها با روش تحلیل محتوا و همچنین داده های حاصل از پرسشنامه های توزیع شده بین 36 نفر از جامعه ی آماری به صورت هدفمند و تمام شمار با نرم افزارهای Excel و SPSS اقدام به شناسایی بازیگران، کنشگران، شگفتی سازها، پیشران ها و عدم قطعیت ها نمودم و نهایتاً چهار سناریوی محتمل به نام های( فروپاشی نظم فعلی و بی نظمی، هژمونی نظم ایرانی اسلامی، هژمونی نظم سلفی غربی، کنسرت قدرت های منطقه ای و نظم دسته جمعی) شناسایی گردید.