تحلیل هم نویسندگی

چگونگی شکل گیری جریان های فکری، روش های تحلیل در علوم و روش شناسی ها از جالب ترین مباحث علم و فلسفه علم هستند. نظریه های علمی از واقعیاتی تشکیل می شوند که در ارتباط با هم گردآوری شده و انتظام یافته و مورد تأمل قرار گرفته اند. هدف از پژوهش حاضر تحلیل ساختار مطالعات حوزه موضوعی «نظریه های علم اطلاعات» از طریق بررسی متون علمی این حوزه در پایگاه «وب آوساینس» بر اساس شاخص های تحلیل هم واژگانی مفاهیم و هم نویسندگی متخصصان و نظریه پردازان این حوزه از علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس سنجه های مرکزیت شبکه اجتماعی در مقالات است. پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد کمّی و شاخص های علم سنجی انجام شده است. برون دادهای علمی نظریه های علم اطلاعات در پایگاه اطلاعاتی «وب آوساینس» (1983-2017) با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیلی در نرم افزارهای Premap ، VOSviewer ، Ucinet و Excell بررسی شده اند. یافته های حاصل از تحلیل های هم رخدادی واژگان و نویسندگان حاکی از آن است که از سال 2009 تا 2014 بیشترین مطالعات نظریه های علم اطلاعات در کشورهای آمریکا، آلمان، انگلستان، اسپانیا و کانادا بوده است. همچنین، در سال های اخیر کشورهایی مانند برزیل و چین پژوهش هایی را در این حوزه انجام داده اند. نویسندگانی همچون «یورلند»، «هارتل»، «وایت»، «بوشمن» و «برنر» بیشترین مقالات و «کیمبل»، «برنر»، «هرسینک»، «لوچس» و «ندرسن» دارای بیشترین همکاری علمی را در این دوره داشته اند. ضریب همکاری گروهی نویسندگان 3/0 است که حاکی از همکاری گروهی بالای نویسندگان است. مطالعات انجام شده در حوزه نظریه های علم اطلاعات به 9 خوشه تقسیم می شوند. حوزه های موضوعی نظریه های علم اطلاعات شامل استفاده از الگوریتم ها و مدل ها در نظریه ها، نظریه آنتروپی و کاربرد آن، نظریه های علم اطلاعات برگرفته از علوم دیگر، نظریه ترمودینامیک و فیزیک در علم اطلاعات، نظریه ارتباطات و مدل های ارتباطی، استفاده از نظریه های اطلاعات بین رشته ای، کارایی نظریه ها، ارزیابی نظریه ها، نقش اطلاعات و نقش میزبان و واردکننده نظریه ها در علم اطلاعات و دانش شناسی است.

پژوهش حاضر به تحلیل استنادی و هم نویسندگی مقاله های منتشرشده فصلنامه نوآوری های آموزشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، طی سال های 1394-1382، با هدف بررسی وضعیت موجود روابط علمی و ترسیم ساختار علمی این حوزه پرداخته است. روش پژوهش تحلیل استنادی است و برای تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل و یو سی نت ونت دراو استفاده شده است. نتایج نشان داد در این بازه زمانی (50 شماره) در مجموع 365 مقاله با میانگین هر شماره 7 مقاله منتشر شده است. 35 مقاله به زبان انگلیسی و 330 مقاله به زبان فارسی است. تعداد کل استنادها 11527 و میانگین استناد به ترتیب در هر شماره 41.92 درصد و در هر مقاله 40. 16 درصد است. کتاب ها با 39.43 درصد استنادها در رتبه اول و نشریات با 36.47 درصد رتبه دوم را دارند. استناد به منابع انگلیسی بیشتر از منابع فارسی است. سهم هیئت تحریریه در تألیف مقاله 17.80 درصد است. تعداد نویسندگان 778 نفر بوده که از این تعداد 30.85 درصد زن و 69.15 درصد مرد هستند. 51.55 درصد مؤلفان فقط یک مقاله منتشر کرده اند که به 60 درصد پیش بینی قانون لوتکا نزدیک است. 69/33 درصد مقاله ها تک نویسنده و 66.30 درصد مشترک تدوین شده است. وابستگی سازمانی نویسندگان با دانشگاه های دولتی و دانشگاه تهران جمعاً 9.68 درصد و در صدر است. حمیدرضا عریضی، با شانزده مقاله، از پرکارترین نویسندگان است. تراکم شبکه 0.0057 و شبکه هم نویسندگی در این مجله ضعیف است. کتاب روان شناسی پرورشی علی اکبر سیف با 1.72 درصد فراوانی پراستنادترین کتاب و فصلنامه نوآوری های آموزشی با 25.05 درصد پراستنادترین نشریه است. تقویت شبکه هم نویسندگی و اتخاذ معیارهایی جهت بهبود الگوی رفتار استنادی نویسندگان پیشنهاد شده است.  

هدف: هدف این پژوهش تحلیل هم واژگانی و هم نویسندگی پژوهش های مدیریت و برنامه ریزی آموزشی فارسی زبان طی سالهای 1389 تا 1398 بود.روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و جامعه آماری آن 2466 مقاله نمایه شده حوزه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی در پایگاه نمایه استنادی علوم ایران بود. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از نرم افزارهای «بیب اکسل»، «ووس ویور»، «یوسی آی نت»، و «نت دراو» استفاده شد.یافته ها: میانگین متوسط مشارکت نویسندگان به ازای هر مقاله برابر با 72/2 درصد بود. «کورش فتحی واجارگاه» با 36 مقاله و «عباس بازرگان» با 60 استناد به 15 مقاله به ترتیب نویسندگان برتر از نظر تعداد مقالات و استنادات دریافتی بودند.  3/87 درصد مقالات به صورت گروهی منتشر شده بودند و 3/44 درصد مقالات هیچ استنادی دریافت نکرده بودند. میانگین تعداد استناد به ازای هر مقاله 87/3 بود. 3/36 درصد مقالات با الگوی سه نویسنده ای در حکم رویکرد غالب انتشار یافته بود. «کورش فتحی واجارگاه-محبوبه عارفی» با 13 مقاله مشترک، برترین زوج هم نویسنده بودند. بزرگترین شبکه هم نویسندگی شامل 103 نویسنده بود که «کورش فتحی واجارگاه»، برترین نویسنده از لحاظ شاخص های مرکزیت بود. کلیدواژه های «دانشگاه»، «آموزش عالی» و «پیشرفت تحصیلی» سه کلیدواژه پرتکرار بودند. خوشه های موضوعی عبارت بودند از: «پیشرفت تحصیلی»، «برنامه ریزی آموزشی»، «خودکارآمدی تحصیلی»، «نیازسنجی آموزشی»، «رهبری تحول آفرین» و «جو سازمانی».  نتیجه گیری: تشویق به مشارکت بیشتر و فعالتر نویسندگان حوزه مدیریت و برنامه ریزی آموزشی در ایران برای تقویت شبکه هم نویسندگی و توجه بیشتر به مباحث و موضوعات برنامه ریزی آموزشی حول محور مقاطع ابتدایی و متوسطه در قیاس با مقطع آموزش عالی از سوی نویسندگان این حوزه ضروری است.