کتابخانه مجلس شورای اسلامی

شاهنشاهنامه یکی از نسخ مصور دوره قاجار است که در نیمه اول قرن سیزدهم توسط فتحعلی خان صبا سروده شده است. این کتاب در باب شرح فتوحات فتعلی شاه قاجار و تاریخ این سلسله است. نسخه های متعددی از شاهنشاهنامه در کتابخانه های مختلف موجود است. در این پژوهش، نسخه 15234 کتابخانه مجلس مورد بررسی قرار خواهد گرفت. نسخه مورد نظر دارای 24 تصویر نگارگری است که نگاره های آن فاقد هرگونه امضا یا شناسه است. هدف از این پژوهش معرفی شاهنشاهنامه صبا و شناسایی نگارگر آن است. این تحقیق به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که آیا تصویرگری نسخه شاهنشاهنامه 15234 مجلس توسط محمدحسن افشار انجام پذیرفته است؟ روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و تطبیقی انجام شده است و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و با استفاده از تصاویر موجود در کتابخانه مجلس است. نتایج حاصل از پژوهش حکایت از آن دارد که تصویرگری کتاب مذکور توسط محمدحسن افشار انجام شده که این امر به واسطه بررسی های تطبیقی میان طراحی ها و ترکیب بندی های نگاره های کتاب مذکور با نسخه مسجع 5998 موزه ملک به دست آمده است. 

پژوهش حاضر با هدف بررسی چهره نگاری هشت تصویر از نسخه مصور تشریح منصوری محفوظ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی با شماره ثبت س .س 403 گردآوری و تدوین شده است. چهره نگاری در وضعیت های تمام رخ و سه رخ، که مورد اخیر با مهارت و دقت بیشتری طراحی شده و ترسیم کننده ما بین چهره جنس مذکر و مؤنث تفاوت قائل شده است. این تحقیق پس از ارائه مختصری از پیشینه چهره نگاری، به شناخت، بررسی و تحلیل چهره نگاری تصاویر این نسخه خطی می پردازد. در تصویرگری نسخه های خطی پزشکی مصور، موضوع غالب به شکل تشریح و کالبدشناسی بود. البته تصویرگری موضوعات دیگری ازجمله گیاهان، حیوانات، ابزارآلات و روش های مختلف پزشکی (فصد و حجامت) و دندانپزشکی نیز به چشم می خورد که اندک است. این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای می باشد. نتایج بررسی نشان می دهد تصویرگری در این کتاب منطبق با سبک و شیوه نسخه های ادبی نبوده است و مصورسازان این نسخه خطی پزشکی معمولاً مؤلفین کتب و کاتبان و کم تر نگارگران بوده اند. همچنین به نظر می رسد، منشاء این تصاویر به هنر هلنیستی بازگردد. این تحقیق می تواند برای استفاده دانشجویان هنر و پزشکی مفید باشد. اهداف پژوهش:بررسی چهره نگاری در تصویرگری نسخه مصور تشریح محفوظ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی.برررسی سبک و مهارت تصویرگران نسخه مصور تشریح منصوری.سؤالات پژوهش:کار تصویرگری نسخه مصور تشریح منصوری توسط چه کسانی انجام شده است؟آیا تصویرگری های نسخه مصور تشریح منصوری بیانگر مهارت و سبک خاصی بوده است؟

شکل گیری نگارگری ایران در بستر شعر، عرصه ای برای هماهنگی در بیان و همسویی درونی با ادبیات فراهم آورده است. شناخت و فهم تعابیر نگارگری به ویژه در بیان موضوعاتی با مفاهیم عرفانی که به دلیل انتزاعی بودن و انتقال بیان پیچیده تر کمتر مورد توجه نگارگران واقع شده موضوعی قابل ملاحظه قلمداد می شود. در این میان یکی از نمونه های مصور عرفانی- تعلیمی نسخه ای ناشناخته از مثنوی معنوی متعلق به قرن11-12ه.ق با پنج نگاره و به کتابت اولیاء کازرونی موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است که در مقاله حاضر به آن پرداخته شده است. هدف این پژوهش شناخت ویژگی های تصویری و کیفیت بیان هنری و محتوایی نگاره های این نسخه بوده است. روش جمع آوری اطلاعات از طریق دسترسی مستقیم به اسکن نسخه و منابع کتابخانه ای صورت گرفته است و با شیوه توصیفی-تحلیلی  به دنبال پاسخ به این سوال بوده که ویژگی های بصری نگاره های نسخه مثنوی معنوی کدام است و به چه نسبتی در ایجاد بیان هنری و کیفیت محتوایی به کار گرفته شده اند؟ دستاورد نتایج بیانگر آن بوده که عناصر و عوامل بصری همچون حاکمیت فضای رنگی تیره و تاًکید رنگ های گرم، ترکیب بندی پلانی و زیگزاگی، جهت گیری فعال تپه ها و بناها به سمت بالا، استفاده از پلان های متعدد برای نمایش صحنه های مختلف داستان و ترسیم عناصری جایگزین با عناصر متن داستان، ویژگی هایی هستند که در جهت انتقال مفهوم داستان به کار رفته اند. همچنین نحوه رنگ پردازی و خصوصیات ظاهری پیکره ها و حالات و حرکاتشان ویژگی های سبکی منحصر به فردی داشته و نشان دهنده یک شیوه محلی از دوره صفوی است.