رژیم کنترل فناوری موشکی

رژیم های چندجانبه کنترل صادرات با توافق و اجماع قدرت های بزرگ در زمینه تسلیحات برتر شکل می گیرد. بدین معنی که کشورهایی که دارای فناوری برتر در زمینه سلاح های کشتار جمعی و انتقال و سیستم های حمل آنها هم چون موشک ها و پهپادها دارند، به دنبال محدودکردن دستیابی سایر کشورها و مخصوصاً کشورهای یاغی و هدف از دستیابی به این ابزارها از طریق صادرات و بازارهای سیاه اسلحه فروشی هستند. به نظر این گونه کشورها تنها راه دستیابی کشورهای هدف به سلاح ها و فناوری های پیشرفته خرید این گونه ابزارها از طریق صادرات و سپس کپی برداری از روی آنها است و به توان داخلی کشورها بدون کمک خارجی و نمونه مشابه صادراتی اعتقادی ندارند؛ در نتیجه تنها را کنترل دستیابی سایر کشورهای غیر همسو با خود مخصوصاً جهان سوم را محدودیت و ممنوعیت صادرات برخی کالاها و فناوری های پیشرفته می دانند. در این میان چندین رژیم کنترل صادراتی بر بنیان این تفکر شکل گرفته است که می توان تاثیر گذاری نقش قدرت های بزرگ بر شکل گیری و تداوم این گونه رژیم ها به وضوح در آن ها دید. در نتیجه پژوهش پیش رو به دنبال بررسی نقش و میزان تاثیرگذاری قدرت های بزرگ صاحب فناوری بر شکل گیری و حتی تداوم و مرگ یک رژیم چندجانبه کنترل صادرات می باشد.

رژیمهای چند جانبه کنترل صادرات و از آن جمله رژیم کنترل فناوری موشکی با هدف ایجاد ممنوعیت و محدودیت در دستیابی کشورهای خارج از رژیم و کشورهای هدف به فناوری های مرتبط با امور نظامی و تسلیحات انهدام انبوه ، در پی سامان دادن به صادرات تسلیحات انهدام انبوه و ابزارهای انتقال و تحویل آن ها همچون موشک ها و فناوری های مرتبط و دو منظوره برآمده و رژیم های چند جانبه کنترل صادرات را ایجاد نمودند که از جمله آن ها محدود نمودن دسترسی و دستیابی به پهپاد ها توسط برخی از رژیم های چند جانبه کترل صادراتی محدود و مشخص از جمله رژیم کنترل فناوری موشکی می باشد. در این پژوهش نشان داده خواهد شد که اگر چه رژیم کنترل فناوری موشکی توانسته است در زمینه ممنوعیت و محدودیت دستیابی سایر کشور ها از جمله کشور های هدف به موشک های بالستیک و کروز و فناوری های مرتبط به طور موفقیت آمیزی عمل کرده و به طور مستقیم و غیر مستقیم امنیت ملی کشوری چون ایران را در معرض تهدید قرار دهد اما در مورد صادرات و به تبع آن کاربرد پهپاد ها موفق نبوده و می توان اظهار نمود که در این زمینه رژیم کنترل فناوری موشکی با شکست مواجه گشته است.

پایه شکل گیری رژیم های چند جانبه کنترل صادرات محدود کردن دستیابی کشورهای خارج از بلوک غرب پس از جنگ جهانی دوم مخصوصا کشورهای حوزه شوروی به فناوری های نظامی و نوین بخصوص در حوزه موشکی و سلاح های انهدام انبوه بود اگرچه در همان دوران جنگ سرد و پس از آن حوزه در برگیری رژیم های کنترل فراتر از کشورهای بلوک شرق رفته و کشورهایی را به عنوان هدف خود تعیین نمودند و باید اعتراف نمود که در این زمینه موفق بوده و گام های مؤثری نیز برداشته شده که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر امنیت ملی کشورهای خارج از رژیم ها و مخصوصا کشورهای هدف تأثیرگذار بوده است. در این بین، برخی از رژیم های چند جانبه کنترل صادرات از جمله رژیم کنترل فناوری موشکی و ترتیبات واسنار، دو رژیمی هستند که در پی وضع سازوکارهای اجرایی برای اطمینان از عدم دستیابی سایر کشورها به فناوری های موشکی مرتبط با انتقال و حمل سلاح های انهدام انبوه و فناوری های دو منظوره می باشند.