امنیت ملی ایران

رژیمهای چند جانبه کنترل صادرات و از آن جمله رژیم کنترل فناوری موشکی با هدف ایجاد ممنوعیت و محدودیت در دستیابی کشورهای خارج از رژیم و کشورهای هدف به فناوری های مرتبط با امور نظامی و تسلیحات انهدام انبوه ، در پی سامان دادن به صادرات تسلیحات انهدام انبوه و ابزارهای انتقال و تحویل آن ها همچون موشک ها و فناوری های مرتبط و دو منظوره برآمده و رژیم های چند جانبه کنترل صادرات را ایجاد نمودند که از جمله آن ها محدود نمودن دسترسی و دستیابی به پهپاد ها توسط برخی از رژیم های چند جانبه کترل صادراتی محدود و مشخص از جمله رژیم کنترل فناوری موشکی می باشد. در این پژوهش نشان داده خواهد شد که اگر چه رژیم کنترل فناوری موشکی توانسته است در زمینه ممنوعیت و محدودیت دستیابی سایر کشور ها از جمله کشور های هدف به موشک های بالستیک و کروز و فناوری های مرتبط به طور موفقیت آمیزی عمل کرده و به طور مستقیم و غیر مستقیم امنیت ملی کشوری چون ایران را در معرض تهدید قرار دهد اما در مورد صادرات و به تبع آن کاربرد پهپاد ها موفق نبوده و می توان اظهار نمود که در این زمینه رژیم کنترل فناوری موشکی با شکست مواجه گشته است.

تروریسم پدیده ای جهانیست که در حال حاضر به صورت منطقه ای عمل می کند و شدت کشتار و تخریب ان در جهان اسلام بیشتر از مناطق دیگر است . قدرت های جهانی و منطقه ای  در محور غربی عربی از ابزار تروریسم وگروههای تروریستی به عنوان  پیشقراولان  خود برای تقسیم دوباره جهان در قرن 21  استفاده می نمایند . اغاز تشکیل گروههای تروریستی سلفی  به سال 1984  وشکل گیری   القاعده   با  هدف  مبارزه مجاهدین  با شوروی  در افغانستان   و از سال 2010 با شروع انقلابات مردمی برای مقابله با انقلابات و نفوذ ایران در جنوب ،جنوب غرب و افریقا از شدت زیادی برخوردار بوده است .به کارگیری تروریسم ،بستگی به شرایط بین المللی و رقابت کشورهای منطقه داردکه این گروهها را کنترل یا ازاد بگذارند. کشورهای عرب حوزه خلیج فارس  باپنج نقش  کلی مالی ، نظامی ،  بستر سازی عقیدتی ، مکانی و رسانه ای  در حال رقابت با ایران به شکل گیری و گسترش تروریسم کمک می کنند. ما در این مقاله درپی پاسخ به این سوال هستیم که کشورهای عرب حوزه خلیج فارس چه نقشی در گسترش و پیشروی تروریسم منطقه ای دارند؟ تاثیر گسترش تروریسم منطقه ای  بر امنیت ملی ایران چیست؟ نتایج تحقیق نشان می دهد  کمک های مالی کشورهای عربی موثرترین عامل گسترش تروریسم بوده است به طوری که 40/. اشخاص  مهم و سرشناس حامی  مالی  تروریسم از شهروندان عربستان، 43/ از شهروندان دیگر کشورها مرتبط با عربستان،9/ کویت، 6/ قطرو2/ بحرین بوده اندبا توجه به موارد فوق تروریسم در سه  سطح ملی، منطقه ای و جهانی بر امنیت  ملی ایران  تاثیر خواهد گذاشت .این پژوهش به روش مصاحبه،مشاهده و کتابخانه ای تهیه وبرای تهیه نقشه ها از GIS  استفاده شده است.

منطقه خاورمیانه با توجه به جایگاه استراتژیک خود در معادلات بین المللی همواره در اسناد راهبردی آمریکا مورد توجه قرار داشته است. در دوره جنگ سرد جایگاه منطقه خاورمیانه در دکترین ها و اسناد راهبردی آمریکا، متأثر از فضای این دوره بر حفظ موازنه قوای مطلوب آمریکا با تأکید بر نقش آفرینی بازیگران منطقه ای و نقش حمایت گرانه آمریکا از آن ها تعریف شد و در دوره پسا جنگ سرد، ابتدا راهبرد هژمونی لیبرال مدنظر قرار گرفت؛ اما ناکامی این راهبرد در تحقق اهداف از پیش تعیین شده، ارزیابی مجدد آمریکا از منافع و تهدیدات بین المللی، پرهیز از تمرکز بر یک منطقه یا تهدید در چارچوب راهبرد امنیتی موازنه فراساحلی و ایجاد موازنه در مناطق استراتژیک از جمله خاورمیانه را به دنبال داشت. بر این اساس آمریکا در چارچوب متوازن سازی مناطق استراتژیک، به دنبال چرخش به شرق آسیا، کاهش حضور مستقیم نظامی در خاورمیانه و مدیریت آن از طریق موازنه بازیگران منطقه ای برآمده است. با توجه به راهبردهای پیچیده آمریکا در خاورمیانه جهت ایجاد نظم منطقه ای جدید، در این مقاله این پرسش اصلی مطرح می شود که «تغییر جایگاه خاورمیانه در اسناد راهبرد امنیت ملی آمریکا از دوره اوباما به بعد چه تأثیراتی بر امنیت ملی ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای خواهد دشت؟» و در پاسخ فرضیه اصلی عبارت است از: «اتخاذ راهبرد موازنه فراساحلی از جانب آمریکا، هم زمان با کاستن از حضور مستقیم نظامی آمریکا در منطقه خاورمیانه، افزایش رقابت ها میان ایران و سایر متحدان منطقه ای آن را به دنبال خواهد داشت.»

بر اساس سند راهبردی تعامل بین المللی 2013 وزارت دفاع انگلستان، این کشور قصد دارد از پتانسیل های نرم خود در حوزه دیپلماسی دفاعی برای رسیدن به اهداف و منافع ملی استفاده نماید، که از آن جمله می توان به مشارکت وزارت دفاع در فرایندهای انتخاباتی، تشکیل مجالس قانون گذاری، ساختارسازی دولتی و قضایی در کشورهای در حال گذار به دموکراسی، و همکاری های دفاعی در عرصه های سایبری، فرهنگی و آموزشی، اشاره نمود. مقاله حاضر به دنبال این است تا با روش توصیفی- تحلیلی نشان دهد که دیپلماسی دفاعی جدید انگلستان شامل چه برنامه هایی بوده و پیامدهای منفی آن بر امنیت ملی ایران چیست. همچنین، فرض این مقاله بر این است که انگلستان به دنبال افزایش حضور و نفوذ خود در خاورمیانه؛ بویژه محیط امنیتی پیرامونی ایران بوده و دیپلماسی دفاعی این کشور امنیت ملی ایران را تهدید می کند. لذا با بررسی و واکاوی استراتژی و سیاست های انگلستان طبق سند 2013 و همچنین، جایگاه ایران در اسناد راهبردی انگلستان و تبیین و تشریح محیط امنیتی پیرامونی ایران، به این نتیجه رسیده ایم که راهبرد دیپلماسی دفاعی انگلستان، تهدیدی جدی برای امنیت ملی جهموری اسلامی ایران است.

بحران سوریه یکی از مهم ترین رویدادهایی است که سیاست خارجی و به دنبال آن، امنیت ملی ایران را تحت تأثیر قرار داده است؛ به طوری که وضعیت سوریه برای ایران به عنوان بازی با حاصل جمع جبری صفر درآمده، هرگونه تحول در ساختار سیاسی این کشور، ضریب امنیتی ایران را به شدت کاهش می دهد (مفروض). با این مقدمه، این پژوهش چند هدف را پیگیری کرده است: 1- تبیین دلایل اهمیت راهبردی سوریه برای ایران؛ 2- تشریح نحوه تأثیرگذاری بحران سوریه بر امنیت ملی ایران در حوزه های مختلف؛ 3- تبیین نحوه رقابت ایران با قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در سوریه و 4- تبیین راهبرد امنیتی ایران در قبال بحران سوریه. همچنین، مقاله این فرضیه را بررسی می کند که امنیت ملی ایران در صورت تداوم بحران در سوریه، با توجه به افزایش تهدیدها از سوی رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای کاهش می یابد. برای ارزیابی فرضیه، از نظریه موازنه تهدید استفاده شده که می تواند تهدیدات پیش روی ایران در سوریه را به درستی تحلیل کند. روش تحقیق نیز برای بررسی موضوع بر مبنای روش تاریخی، توصیفی و تحلیلی است. یافته های تحقیق نشان داد که به علت برهم خوردن توازن تهدید علیه ایران در نتیجه تداوم بحران سوریه، این کشور می کوشد به موازنه سازی قدرت مبادرت ورزد. درنتیجه، راهبرد امنیتی ایران برای برون رفت از بحران، حمایت همه جانبه از اسد است.

در این پژوهش به بررسی تأثیر تبلیغات رسانه های غربی بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از طریق بحران هویت پرداخته شده و تأکید پژوهش قلمرو زمانی 1388 تا 1396 است. روش پژوهش، روشی کیفی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل اطلاعات با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این است که تأثیر رسانه های بیگانه بر امنیت ملی ایران در طی سالهای 1388 تا 1396 چگونه بوده است؟ برای این پرسش فرضیه این گونه طراحی شد که رسانه های خارجی با هدف قرار دادن ارزش ها و باورهای مردمی به عنوان مهمترین مؤلفه های هویتی، امنیت ملی را در معرض آسیب قرار داده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که رسانه های غربی با القای ارزش هایی مغایر با ارزش های اسلامی و انقلابی باعث بحران هویت در سه سطح فردی، اجتماعی و سطح ساختار قدرت شده و از این طریق امنیت ملی ایران را مورد تهدید قرار داده شده است.

هدف پژوهش حاضر واکاوی سرایت تروریسم تکفیری به ایران و تأثیر آن بر روی امنیت ملی به عنوان یک مسأله ی بدخیم است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج، حاکی از آن است که چون تروریسم تکفیری در قامت یک مسأله ی بدخیم ظاهر شده است، راه حل های اتخاذشده در خصوص رویارویی با آن نیز می بایست در چارچوب همین سنخ مسائل ارائه شود. لذا لازم است حکومت مرکزی، سرایت تروریسم تکفیری به درون مرزهای ایران را به مثابه ی یک مسأله ی بدخیم نگریسته و سیاست ها و تدابیری را با رویکرد همکارانه در این خصوص اتخاذ نماید تا بتواند مسأله ی موجود را با همکاری تمامی ذی نفع های موجود مدیریت کند که در غیر این صورت، مسأله ی حاضر ظرفیت تبدیل شدن به یک مسأله ی فوق بدخیم را دارد.

مقاله حاضر سعی دارد با اتکا به نظریه "موازنه منافع" راندل شولر در چارچوب نظری واقع گرایی نئوکلاسیک به این پرسش پاسخ دهد که روند نوین صلح اعراب و رژیم صهیونیستی چه پیامدهایی بر امنیت ملی ایران خواهد داشت؟ در پاسخ به این پرسش و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، این فرضیه مورد آزمون قرار می گیرد که قرار گرفتن جمهوری اسلامی ایران در رأس تهدیدها در ادراکات امنیتی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی، به هم افزایی آن ها در چالش زایی برای امنیت ملی ایران در ابعاد سیاسی، نظامی- امنیتی و اقتصادی منجر خواهد شد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که رژیم صهیونیستی سعی دارد تا با انعقاد پیمان های عبری- عربی با کشورهای خلیج فارس، هم خود را از انزوای دیپلماتیک منطقه ای خارج کند و هم این که امنیت ملی ایران را به مخاطره بیندازد. هم چنین، نتایج پژوهش نشان می دهد که عوامل مختلفی در سطوح بین المللی، منطقه ای و داخلی در شکل گیری این ائتلاف نقش داشته اند که یکدیگر را تقویت و پشتیبانی می کنند. بنابراین، افزایش قدرت رژیم صهیونیستی در غرب آسیا، پیامدهای متعددی علیه منافع و امنیّت ملّی جمهوری اسلامی ایران شکل می دهد و بازی رقابتی در منطقه را به نفع رژیم صهیونیستی رقم خواهد زد.

طی سه دهه گذشته، آذربایجان و ترکیه موفق به ایجاد یک رابطه قوی و عمیق بر اساس منافع مشترک شده اند که در جنگ ۲۰۲۰ قره باغ به اوج خود رسید. جنگ قره باغ و رژه نظامی پس از پایان آن در باکو که با حضور الهام علی اف و رجب طیب اردوغان برگزار شد، ظرفیت اتحاد بین دو کشور را برجسته کرد. ترکیه در جنگ دوم قره باغ با حمایت سیاسی - نظامی از جمهوری آذربایجان موفق شد پیوند خود با این کشور را بیش ازپیش تقویت کند و ضمن تثبیت حضور خود در قفقاز جنوبی، از آن به عنوان پلی برای رسیدن به آسیای مرکزی استفاده کند. حضور ترکیه به عنوان رقیب تاریخی ایران در جنگ قره باغ و اتحاد آن با جمهوری آذربایجان برای امنیّت ملی ایران تهدیداتی به همراه دارد. بر همین اساس، هدف پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که اتحاد آنکارا - باکو چگونه و با چه سازوکاری بر امنیّت ملّی ایران تأثیر می گذارد؟ برای پاسخ به این پرسش با استفاده از روش ردیابی فرایند و با بهره گیری از چارچوب نظری سه سطحی و سه حوزه ای تلاش شده است تا تهدیدات اتحاد آنکارا - باکو علیه امنیّت ملی ایران تبیین شود. اتحاد باکو - آنکارا از طریق پیگیری ایدئولوژی پان ترکیسم، کنترل خطوط لوله انرژی، تلاش برای ایجاد دالان زنگزور و به کارگیری نیروهای مزدور در جنگ ۲۰۲۰ قره باغ در ابعاد ژئوکالچر، ژئواکونومیک و ژئوپلیتیک بر امنیّت ملی ایران تأثیر می گذارد. در این پژوهش، روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت استفاده از منابع مکتوب اعم از کتب، مقالات، اسناد و داده های اینترنت است.

این مقاله با بهره گیری از مدل مفهومی برآمده از نظریه ثبات هژمونیک در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که راهبرد امریکا در دوران دونالد ترامپ در منطقه ایندوپاسیفیک چگونه بر امنیت ملی ایران تأثیر می گذارد. هدف امریکا از حضور در منطقه ایندوپاسیفیک گسترش قدرت خود و تداوم هژمونی در این منطقه است. با توجه به اینکه منطقه مزبور پر چالش ترین منطقه برای تداوم هژمونی این قدرت به شمار می رود، لذا امریکا در صدد بالا بردن وزنه هند در منطقه ایندوپاسیفیک و تلاش برای مهار چین به منظور تداوم هژمونی خود در این منطقه است؛ زیرا بر این باور است که چین تهدیدی نزدیک و هند تهدیدی دوردست به شمار می رود. لذا با این ذهنیت که هند به عنوان قدرت متوسط در آینده ظرفیت به چالش کشیدن منافع امریکا در منطقه مزبور را ندارد در صدد کنترل چین از طریق تقویت هند برآمده است، موضوعی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم امنیت جمهوری اسلامی ایران را تحت تأثیر قرار می دهد. نویسندگان با روش توصیفی تحلیلی این فرضیه را مورد آزمون قرار داده اند که سیاست امریکا در منطقه ایندوپاسیفیک موجبات افزایش تنش در همسایگی نزدیک ایران، کاهش توجه امریکا به خلیج فارس، خروج هند از وضعیت عدم تعهد و احتمال افزایش تنش در روابط ایران با دوکشور چین و پاکستان را فراهم می آورد؛ ولی منفعت واشنگتن در استفاده از اهرم دهلی نو در تقابل با نفوذ چین، می تواند به صورت بالقوه گسترش روابط هند با ایران را آسان کند. 

آب در کنار نفت در حیاط امنیتی و سیاسی منطقه غرب آسیا نقش و اهمیتی کلیدی دارد به گونه ای که مناسبات سیاسی و امنیتی بین کشورهای این منطقه را تحت تاثیر جدی خود قرار داده است .دجله وفرات به عنوان یکی از پر تنش ترین حوزه های آبریز فرامرزی دنیا و بزرگترین حوضه آبریز فرامرزی در منطقه غرب آسیا از درهم تنیدگی های متعدد سیاسی تاریخی امنیتی اقتصادی اجتماعی و ژئوپلیتیکی با آب برخوردار است.هدف ازنگارش این پژوهش بررسی وضعیت هیدروپلیتیک حوضه آبریزفرامرزی ترکیه و بررسی اقدامات کشورهای ساحلی برای تسلط بر منابع مشترک این کشور با تمرکز بر پروژه ها و سدسازی های جنوب شرقی ترکیه موسوم به پروژه گاپ است. . نتایج تحقیق حاکی از آن است که سازه های آبی ترکیه در در بعد زیست محیطی سبب کاهش جریان آب وردی به مناطق شمال غربی کشور و افزایش تولید ریزگرد ها در مناطق غربی و جنوب غربی کشورمان خواهد شد. در بعد اجتماعی مهاجرت از مناطق شمال غربی، غربی و جنوب غربی به فلات مرکزی افزایش خواهد یافت و مناطق مرزی به تدریج خالی از سکنه خواهد شد. آلودگی های زیست محیطی و پیامد های اقتصادی و اجتماعی نظیر گسترش فقر، حاشیه نشینی، معضلات بهداشتی، به تدریج زمینه لازم را برای فعالیت های تجزیه طلبانه و جنبش های قومی و قبیله ای فراهم می نماید که نتیجه آن گسترش روز افزون چالش ها و مسائل نوین امنیتی در کشور است.