مطالب مرتبط با کلیدواژه

رویکرد ساخت بنیاد


۱.

چندمعنایی پسوند «-ی» فارسی: کندوکاوی در چهارچوب ساختواژه ساختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پسوند «ی» وندافزایی ساختواژه ساختی چندمعنایی ساختی رویکرد ساخت بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۳ تعداد دانلود : ۳۸۸۸
هدف از پژوهش پیش رو آن است که یکی از پربسامدترین پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی، یعنی «-ی» واکاوی و سویه های گوناگون ساختاری و معنایی/ کارکردی آن بررسی شود. این پژوهش رویکردی ساخت بنیاد دارد و در چهارچوب نظری ساختواژه ساختی است که می کوشد به روش توصیفی- تحلیلی الگوهای واژه سازی را بر پایه مفهوم «ساخت» و «طرح واره های ساختی» تبیین نماید و روابط پایگانی و شبکه ای میان طرح واره ها و زیرطرح واره ها را به گونه ای سامانمند نشان دهد. داده های این پژوهش برگرفته از پیکره ساختواژه خود نگارندگان است که بیش از 8000 واژه مشتق و مرکب فارسی را در برمی گیرد. در کنار آن، از کتاب فرهنگ بزرگ سخنانوری (1381) نیز استفاده شده است. یافته های پژوهش گویای آن است که پسوند «-ی» دارای 38 معنا/ کارکرد گوناگون است؛ بنابراین این پسوند قابلیت چندمعنایی بسیار بالایی دارد و همواره معنا/ کارکردهای تازه ای را نیز می پذیرد. چندمعنایی که در اینجا با آن رو به رو هستیم، نه در سطح واژه های عینی، بلکه در سطح طرح واره های انتزاعی قابل تبیین است و از این رو آن را چندمعنایی ساختی می نامند. به سخن دیگر، نظریه ساختواژه ساختی ما را به برداشت و مفهوم تازه ای از چندمعنایی می رساند که همانا چندمعنایی پایگانی (سلسله مراتبی) و چندمرحله ای در سطح ساخت های انتزاعی زبان است.
۲.

چندمعنایی پسوند «- انه» فارسی: رویکرد ساختواژه ساختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: پسوند «- انه» وندافزایی صرف ساختی چندمعنایی ساختی رویکرد ساخت بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۴۸ تعداد دانلود : ۷۴۳
پژوهش پیش رو، پسوند اشتقاقی «- انه» در زبان فارسی را مورد واکاوی قرار می دهد و سویه های گوناگون ساختاری و معنایی/ کارکردی آن را بررسی می کند. این پژوهش، با رویکردی ساخت بنیاد و در چارچوب نظریه ساختواژه ساختی انجام گرفته که می کوشد الگوهای واژه سازی را بر پایه مفهوم «ساخت» و «طرحواره های ساختی» تبیین نماید و روابط پایگانی میان طرحواره ها و زیرطرحواره ها را به گونه ای سامان مند نشان دهد. داده های پژوهش برگرفته از پیکره ساختواژی خود نگارندگان (با بیش از 10000 واژه مشتق و مرکّب فارسی)، فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372) و واژه های مستخرج از فرهنگ پسوند در زبان فارسی (رواقی، 1388) است که 944 واژه مشتق ساخته شده با پسوند «- انه» را دربر می گیرد. یافته های پژوهش نشانگر آن است که «- انه»، پسوندی چندمعنا و دارای تنوّع معنایی چشمگیری است که میتواند در 12 زیرطرحواره ساختی نمایان شده و واژه هایی از مقوله اسم، صفت یا قید بسازد. این چندمعنایی، نه در سطح واژه های عینی، بلکه در سطح طرحواره های ساختی انتزاعی قابل تبیین است و از این رو، آن را چندمعنایی ساختی می نامند.  
۳.

پسوندهای اشتقاقی «-ین» و «-ینه» در چارچوب ساخت واژه ساختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: صرف ساختی پسوندافزایی پسوند اشتقاقی واژه سازی رویکرد ساخت بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۷ تعداد دانلود : ۴۷۲
پژوهش حاضر دو پسوند اشتقاقی «-ین» و «-ینه» را در زبان فارسی بررسی و سویه های گوناگون معنایی و صوری آنها را واکاوی می نماید و می کوشد با رویکرد ساخت بنیاد و در چارچوب نظریه ساخت واژه ساختی الگوهای واژه سازی را بر پایه مفهوم «طرحواره های ساختی» و رابطه پایگانی این طرحواره ها تبیین نماید. ساخت واژه ساختی نظریه ای واژه بنیاد و نشانه بنیاد در حوزه ساخت واژه است که رویکردی شناختی و کاربردبنیاد به واژه سازی دارد. داده های پژوهش برگرفته از پیکره ساخت واژی نگارندگان، با بیش از 12000 واژه مشتق و مرکب فارسی، و فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372) است که 71 واژه مشتق ساخته شده با پسوند «-ین» و 59 واژه ساخته شده با پسوند «-ینه» را در بر می گیرد. براساس یافته های پژوهش این پسوندها تنوع معنایی چشمگیری دارند که در سطح طرحواره های ساختی انتزاعی قابل تبیین است نه در سطح واژه های عینی زبان و از همین رو آن را چندمعنایی ساختی می نامند. پسوند «-ین» می تواند در 7 زیرطرحواره ساختی نمایان شود و واژه هایی از مقوله صفت بسازد، اما «-ینه» دارای 9 زیرطرحواره ساختی است و واژه هایی از مقوله اسم و صفت می سازد.
۴.

پسوندهای «- زار» «- کده» و «-ِ ستان» فارسی در چارچوب ساخت واژه ساختی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وندافزایی اشتقاق صرف ساختی چندمعنایی ساختی رویکرد ساخت بنیاد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۹ تعداد دانلود : ۴۹۳
جستار پیش رو در پی آن است که الگوهای واژه سازی سه پسوند اشتقاقی «- کده»، «-ِ ستان» و «- زار» فارسی را از دیدگاهی ساخت بنیاد واکاوی کرده و سویه های گوناگون ساختاری و معنایی آن ها را بررسی کند. پژوهش در چارچوب نظریه ساخت واژه ساختی (بوی، 2010 و 2018) انجام گرفته تا الگوهای واژه سازی سه پسوند پیش گفته را بر پایه مفهوم «ساخت» و «طرح واره های ساختی» تحلیل نموده و چندمعنایی آن ها را به کمک مفهوم «زیرطرح واره های ساختی» تبیین نماید. داده های پژوهش برگرفته از پیکره ساخت واژی خود نگارندگان (با بیش از دوازده هزار واژه مشتق و مرکّب فارسی)، فرهنگ املایی خطّ فارسی (صادقی و زندی مقدم، 1391) و فرهنگ فارسی زانسو (کشانی، 1372) بوده که درمجموع (187) واژه مشتق ساخته شده با سه پسوند پیش گفته را دربر می گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که برای تبیین چندمعنایی الگوهای واژه سازی این پسوندها، پذیرش ایده «واژگان پایگانی» و بهره گیری از مفهوم زیرطرح واره های ساختی لازم است تا بتوان هر معنای متمایز مربوط به الگوی اشتقاقی را در قالب یک زیرطرح واره مجزّا نشان داد. خود زیرطرح واره ها در سطوح گوناگونی از انتزاع قرار دارند و در نهایت، همگی در زیر یک طرح واره بسیار انتزاعی و کلّی مرتبه بالاتر قرار می گیرند؛ این پدیده را چندمعنایی ساختی می نامند، یعنی گونه ای از چندمعنایی که نه در سطح واژه های عینی، بلکه در سطح طرح واره های ساختی انتزاعی تبیین می شود.