آسیب های اعتقادی

فرایند درک و تفسیر احادیث معصومین با زمینه های فکری، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی که معصوم را احاطه کرده و سخن ایشان در آن جغرافیای خاص ایراد شده است، در ارتباط تنگاتنگ بوده و آشنایی با زمان، مکان، افراد و سایر اوضاع و شرایط، تأثیر بسزایی در کشف مراد و مقصود ایشان دارد. این مقاله به منظور فهم بهتر معارف رضوی در عرصه باور توحید بر آن است تا با معرفی مهم ترین آسیب های اعتقادی در این زمینه، به عنوان یکی از مؤلفه ها و قرائن صدور روایت های رضوی که در لایه های فرهنگی جامعه نفوذ کرده و فضایی چالشی در آن زمان ایجاد کرده بود، تأثیر غیر قابل انکار این چالش ها را در میراث احادیث رضوی گوشزد کرده و از این رهگذر زمینه درک بهتر معارف توحیدی امام علی بن موسی الرضا (ع) فراهم شود. بدین منظور با استفاده از روش توصیفی کتابخانه ای به استخراج آسیب های اعتقادی از متن روایت ها پرداخته شد. یافته های این بررسی نشان می دهد که انکار وجود صانع و ایجاد تردید در وجود او، تشبیه، تجسیم و ... ازجمله مهم ترین آسیب هایی هستند که فضای چالشی را در حوزه اعتقاد اسلامی و به خصوص معارف توحیدی به وجود آورده بود.

هدف پژوهش حاضر شناسایی آسیب های اعتقادی- اخلاقی ناشی از سبک زندگی دیجیتالی بود. این پژوهش از نظر نوع، کیفی است که به کمک مصاحبه نیمه ساختاریافته در میان نمونه ای متشکل از 10 نفر از اساتید دانشگاه، حوزه، مشاورین و قضات دادگاه خانواده و همچنین 20 نفر از اعضای خانواده های آسیب دیده از سبک زندگی دیجیتالی که در دادگاه خانواده حضور داشتند، انجام شد. نتایج نشان داد که دستیابی به اطلاعات غیراخلاقی، پیگیر نبودن مسایل اعتقادی و اخلاقی فرزندان، کاهش زمان ارتباط والدین با فرزندان، تردید در عقاید مذهبی و تزلزل در پیروی از اوامر دین، زمینه ساز بروز آسیب هایی چون بحران هویت، زوال باورهای مذهبی، انزوای اجتماعی و تضعیف ارزش های دینی، اخلاقی و ملی شده است. مقایسه نتایج مصاحبه با خبرگان و خانواده ها نشان داد که ابعاد جدیدی از آسیب های اعتقادی و اخلاقی ناشی از سبک زندگی دیجیتالی در بین خانواده ها و فرزندان آنها بوجود آمده است که به صورت تجمیع می توان آنها را در قالب آسیب هایی بدین شرح بیان کرد: آثار و پیامدها در بعد اعتقادی- اخلاقی از دیدگاه خبرگان عبارت است از: انتشار مطالب دروغ و غیرواقعی، آموزش غیرفرهنگی و اطلاع رسانی نامناسب، کاهش توجه به مسائل اخلاقی، سبک زندگی نو، تغییر باور و ذهنیت نوجوانان و نبود برنامه جامع فرهنگی؛ آسیب های اخلاقی و اجتماعی از دیدگاه خانواده ها در قالب بحران هویت، زوال هنجار و باورهای مذهبی، اعتیاد به فضای مجازی و انزوای اجتماعی.