تکانشگری شناختی

هدف: سوءمصرف مواد با مجموعه ای از بدکارکردی های اجرایی مغز همراه است که پژوهش حاضر با هدف مقایسه کارکردهای اجرایی تکانشگری شناختی (تصمیم گیری و بازداری پاسخ) و برنامه ریزی در افراد معتاد و بهنجار صورت گرفت. روش: روش پژوهش مطالعه حاضر از نوع علی-مقایسه ای بود. جامعه آماری شامل تمامی معتادان بستری در مراکز ترک اعتیاد شهر اردبیل بودند که از اردیبهشت تا تیر ماه سال 1396 به مراکز ترک اعتیاد مراجعه کرده بودند. نمونه پژوهش حاضر شامل 60 نفر از افراد مذکور بودند که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. همچنین 60 فرد غیرمعتاد که به لحاظ سن، سطح تحصیلات و وضعیت تاهل با گروه معتاد همتا بودند نیز از میان همراهان بیماران به شیوه در دسترس انتخاب شدند. هر دو گروه در آزمون قماربازی آیوا ( IGT )، آزمون برو/نرو ( GO/NO GO ) و برج لندن شرکت کردند. یافته ها : نتایج نشان داد که تکانشگری شناختی (تصمیم گیری و بازداری پاسخ) در افراد معتاد بیشتر و توانایی برنامه ریزی در آنان ضعیف تر از افراد غیرمعتاد است. نتیجه گیری: افراد وابسته به مواد مخدر نسبت به افراد عادی تصمیم گیری پرخطر، بازداری پاسخ کمتر و توانایی برنامه ریزی ضعیف تری دارند. بنابراین نقص در کارکردهای اجرایی با سوءمصرف مواد رابطه دارد.

اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی از جمله اختلالات رشدی عصبی رایج میان کودکان می باشد که می تواند مشکلات متعددی را در زمینه های گوناگون شناختی، اجتماعی و تحصیلی ایجاد کند. پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر مهارت های حرکتی بنیادی بر تکانشگری شناختی، تکانشگری حرکتی و توجه پیوسته در دانش آموزان مقطع ابتدایی با علائم اختلال نارسایی توجه/بیش فعالی انجام شد. روش پژوهش، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون بود. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه دانش آموزان پسر ثبت نام شده در مقاطع ابتدایی دبستان های دولتی شهر شیراز بوده است. نمونه ی موردمطالعه 38 نفر از دانش آموزان با علائم بیش فعالی بودند که به صورت چندمرحله ای و سپس بر اساس مقیاس درجه بندی سوانسون، نولان و پلهام (SNAP-IV) انتخاب گردیدند. دانش آموزان به صورت تصادفی در دو گروه کنترل (17 نفر) و آزمایش (21 نفر) قرار داده شدند. گروه آزمایش به مدت ده جلسه در برنامه مهارت های حرکتی بنیادی تمرین داده شد و گروه کنترل به فعالیت های روزمره خود پرداخت. یک جلسه قبل و پس از مداخلات، هردو گروه از دانش آموزان با استفاده از آزمون های عملکرد پیوسته، مازهای پورتئوس، جای گذاری اوکانر و آزمون پاس ایفرد مورد سنجش قرار گرفتند. تحلیل داده ها با استفاده از روش تحلیل واریانس طرح های تکراری مختلط انجام گردید و نشان داد که تمرین مهارت های حرکتی بنیادی می تواند در عملکرد کودکان با علائم بیش فعالی در تکانشگری حرکتی تأثیر معناداری داشته باشد. اما شواهدی مبنی بر تأثیر تمرینات ذکرشده بر توجه پیوسته و تکانشگری شناختی یافت نشد. باتوجه به یافته های پژوهش می توان نیتجه گرفت تمرین مهارت های حرکتی بنیادی به صورت کوتاه مدت می تواند بر کنترل حرکت و تکانه در کودکان با علائم نارسایی توجه/بیش فعالی مفید واقع گردد.

زمینه: وابستگی به مواد و به خصوص مت آمفتامین به دلیل تأثیر بر ساختار شناختی (از جمله برنامه ریزی، انعطاف پذیری و توجه) زمینه ساز تکانشگری می شود. بنابراین بررسی و مقایسه ابعاد تکانشگری در گروه های مختلف مصرف کننده مواد برای متناسب سازی مداخلات یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. هدف: این مطالعه با هدف مقایسه تکانشگری شناختی، حرکتی و بی برنامگی در افراد وابسته به مت آمفتامین مراجعه کننده به کلینیک ترک اعتیاد با افراد غیر وابسته شهر شیراز انجام شد. روش: پژوهش از نظر هدف کابردی و از نظر روش شناسی یک مطالعه علّی-مقایسه ای بود. جامعه آماری این پژوهش را مردان وابسته به مت آمفتامین مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد شهر شیراز در سال 1400 تشکیل دادند. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند 30 نفر از مصرف کنندگان مت آمفتامین و 30 نفر از افراد عادی از لحاظ سن، جنسیت و تحصیلات همتا شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه تکانشگری پاتون و همکاران (1995) استفاده شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS.27 و تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA) تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل واریانس چندمتغیری نشان داد که بین افراد مبتلا به مت آمفتامین و گروه غیر مصرف کننده در ابعاد تکانشگری عدم برنامه ریزی، تکانشگری حرکتی و نمره کل تکانشگری تفاوت وجود دارد (0/001 >P). به عبارت دیگر افراد مصرف کننده مت آمفتامین نمرات بالاتری در تکانشگری عدم برنام ه ریزی، تکانشگری حرکتی و نمره کل تکانشگری به دست آوردند. همچنین بین افراد مصرف کننده و غیر مصرف کننده در تکانشگری شناختی تفاوتی وجود ندارد. نتیجه گیری: با توجه به این نتایج می توان نتیجه گرفت که تکانشگری می تواند در شروع، تداوم و عود پس از پرهیز از مصرف مواد تأثیرگذار است و مداخلات دارویی و روانشناختی باید به تکانشگری به عنوان یک سازه تسهیل کننده و تداوم بخش مصرف مواد توجه داشته باشند.