تحلیل کیفی متن

هدف از مطالعه حاضر توصیف تحلیل محتوای متن به روش استقرایی و قیاسی است. روش پژوهش حاضر تحلیلی توصیفی است. در این مقاله ابتدا وجوه تمایز تحلیل محتوای کمی و کیفی، و سپس نقش استقراء و قیاس در تحلیل محتوای کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. هدف این نوع تحلیل معرفی و خلق مضامین/ مقولات مهم در درون پیکره ای از محتواست. تحلیل محتوای کیفی عمدتاً به شیوه استقرایی، یک توصیف غنی از متن به عنوان واقعیت اجتماعی ارائه می دهد. در تحلیل محتوای متون دینی ریشه ها تحلیل می شود و امکان دستیابی به مفاهیم و گزاره های دینی به عنوان ابزاری برای تفکر دینی فراهم می شود. تحلیل ریشه ها ماهیت ساختاری و استدلالی دارد و در بطن معانی که متن تولید می کند، نهفته است. در تحلیل محتوا برای دستیابی به نتایج مناسب علاوه بر متن، ویژگی های منبع پیام و فرستنده پیام نیز در حد امکان تحلیل می شود. در این مقاله مراحل تحلیل محتوای کیفی مورد بحث قرار گرفته است. به متخصصانی که علاقمند به فعالیت های پژوهشی بین رشته ای هستند (مانند مطالعاتی در حوزه روان شناسی و مدیریت آموزشی در تلفیق با معارف اسلامی) استفاده از این روش توصیه می شود.

هدف از این پژوهش، بررسی چگونگی آموزش امر به معروف و نهی از منکر در کتاب های درسی هدیه های آسمان و مقایسه آموزش ها در دوره ابتدایی تحصیلی می باشد. روش انجام پژوهش، روشی ترکیبی از نوع طرح اکتشافی است و بر روی کتاب هایِ هدیه های آسمان، پایه های دوم و ششم ابتدایی انجام شده است. بخش اول پژوهش به صورت تحلیل کیفی متن و به روش استقرایی انجام گرفته که نتیجه آن شناسایی و استخراج هشت مؤلفه مرتبط با آموزش امر به معروف و نهی از منکر در کتاب های مورد نظر است. در بخش دوم پژوهش که با استفاده از معیارهای کشف شده از بخش اول و به صورت کمی انجام شده، نیز نتایج جالبی به دست آمده است؛ از جمله اینکه مؤلفه های اول و دوم در کتاب های مورد نظر، از فراوانی بالایی برخوردارند و حجم زیادی از پیام های متنیِ مرتبط با آموزه امر به معروف و نهی از منکر، به آن ها اختصاص دارد. با استفاده از نتایج کیفی و کمی حاصل از این پژوهش، مقایسه چگونگی آموزش امر به معروف و نهی از منکر در این دو کتاب به خوبی صورت پذیرفته است. در نتیجه گیری کلی این گونه می توان بیان داشت که علی رغم اینکه در متن این دو کتاب، در هیچ بخشی به طور آشکار و مستقیم سخنی از امر به معروف و نهی از منکر و آموزش آن ها برده نشده است، ولی به طور غیرمستقیم و با روندی متناسب با رشد ابعاد سنی و عقلی دانش آموزان، آموزه دینی امر به معروف و نهی از منکر به خوبی آموزش داده شده است.