نقطه عطف

فضای مکثی که در میان مدینه شهرهای مراکش قرار دارد مرکز محله مدینه ها را شکل داده است. در مرکز محله ها چشمه آبخوری وجود دارد که جز جدایی ناپذیر این مکان است. چشمه ها از دو جهت «وجود» و «ماهیت»، در ساختار مرکز محله مدینه ها اهمیت ویژه داشته و جز جدایی ناپذیر آنها هستند. این مقاله بر آن است تا جایگاه این عنصر (چشمه) را در دو بعد ذکر شده در مرکز محلات مورد بررسی قرار دهد. در بخش اول «وجود» چشمه در بافت مدینه مورد بررسی قرار می گیرد. چشمه در همه مرکز محله ها وجود دارد و عنصر تکرار شونده است. تکرار یک عنصر آن را در ذهن ماندگار کرده و به نشانه تبدیل میکند. چشمه با سایر عناصر پیرامون خود در تضاد است به همین دلیل توانسته در مرکز محله منحصر به فرد باشد. در بخش دوم، با بررسی ماهیت و ویژگی های کیفی چشمه مشخص می شود که نقش چشمه در مرکز محله فراتر از جنبه کاربردی آن است. شباهت تزئینات چشمه به فضاهای مهم هویتی مانند : مسجد، مدرسه و حیاط داخلی خانه ها نشان می دهد که این عنصر از جایگاه معنوی ویژهای در میان ساکنین برخوردار است و بر هویت بخش بودن چشمه تأکید دارد. این مقاله براساس مشاهدات میدانی نگارنده نوشته شده و نمونه موردی آن 15 مرکز محله انتخاب شده از مدینه 6 شهر مختلف از کشور مراکش است. با توجه به مشاهدات میدانی صورت گرفته می توان چشمه را به عنوان عنصر نشان های مرکز محله مدینه ها، و عنصر معنا بخش به این فضا دانست. در واقع می توان بیان کرد که مرکز محله به واسطه چشمه تعریف می شود و گشودگی میان محله که چشمه ندارد، کارکرد مرکز محله را نیز ندارد.