ژئومرفولوژی کارست

در زون ارتفاعات هزار مسجد- کپه داغ، توده‌های کارستی نسبتاً متعدّدی وجود دارد که هر گونه تحقیقات کارست ژئومرفولوژیکی بر روی آنها می‌تواند به لحاظ شناخت زمین شکل های کارست، آبخان‌های آهکی، ارتباط فرم‌های کارستی با سیستم‌هیدرولیک کارست و کاربری و مدیریّت سرزمین در این قلمرو‌ها حائز اهمّیّت باشد. تودة کارستی کارده از نوع کارست‌های مناطق نیمه خشک و کوهستانی بوده و در پایین دست حوضه، پنج حلقه چاه آهکی در آبخان کارست حفر گردیده که به منظور آب آشامیدنی شهر مشهد از آنها استفاده می‌شود. همچنین آب‎های سطحی حوضه، پشت سدّ کارده تجمّع یافته و برای شرب در غرب مشهد مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. حدود هشتاد درصد آب ساکنان حوزه از چشمه‌ها و بیست درصد از رودخانه‌ها میباشد. از این نظر شناسایی زمین شکل‎های کارستی و حسّاسیت‌پذیری سیستم هیدرولوژیکی آنها و سرانجام برنامه‎ریزی در زمینة کاربری صحیح زمین و مدیریّت منابع آب در این گونه قلمرو‌های کارستی ضرورت دارد. عمده‌ترین سازنده‌های کربناته و کربناته- دو لومیت? حوضه را سازنده های ژوراسیک مرزداران (1) و مرزداران (2) پوشانیده‌ که دارای آهک‌های ضخیم لایه و به صورت توده‎ای است. توسعه یافتگی تخلخل ثانویّه(به صورت شبکه‌ای از درز و شکستگی‌ها) و ایجاد فرآیند‌های کارستی فیکاسیون در سنگهای کربناته و دولومیتة منطقه از جمله مهم‌ترین عوامل مؤثّر در کارستی شدن سنگ‌ها بوده و به همین دلیل در زیر حوضه‌های آل بلغور و حرکت و کریم آباد می‎توان اشکال میکرو کارن‌ها، شبه دولین و سنگ‌چال‌های کارستی، غارها و شکاف‌های کارستی را ملاحظه نمود. در مقالة حاضر به بررسی ویژگی‌های ژئومرفیک کارستی و اهمّیّت آنها از نظر حسّاسّیت سیستم هیدرولوژیکی به آلاینده‌ها در حوضة آبریز کارده پرداخته شده است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و طبقه‎بندی زمین شکل‌های کارست در منطقه و نقش مناظر کارستی در زهکشی آب‌ها و هرز آب‌ها به درون سیستم هیدرولوژیکی بوده است.

شناخت ویژگی های ژئومورفولوژیکی پهنه های کارستی که از سنگ های انحلال پذیر عمدتاً کربناته مانند آهک تشکیل شده اند نه فقط از نقطه نظر بنیادی بلکه به لحاظ تامین آب مورد نیاز انسان هم حائز اهمیت است . تاقدیس خاویز که در استان خوزستان و در شمال شرق شهر بهبهان قرار گرفته است . از نقطه نظر بنیادی مورد مطالعه قرار گرفته است . در این تاقدیس که رودخانه مارون آن را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم نموده است، سازنده ای زمین شناسی گورپی باسن اواخر کرتاسه، پابده باسن ائوسن، آهک آسماری باسن الیگو – میوسن و آبرفت های دوران چهارم رخنمون دارند . به دلیل فشارهای تکنونیکی و مقاومت سنگ آهک آسماری ساختمان تاقدیس خاویز شکاف و درزهای زیادی و 24 گسل خوردگی را نشان می دهد. آب و هوای حاکم بر تاقدیس خاویز نیمه خشک است. علی رغم اقلیم نیمه خشک فعلی و با توجه به شرایط سنگ شناسی و ساختمان زمین شناسی مذکور در بالا، اشکال مختلف کارستی از قبیل لاپیه 1 یا کارن، دولین، اوالا 2 و دره های کارستی با درجات تحول مختلف در سرتاسر تاقدیس خاویز به چشم می خورد. با توجه به اشکال کارستی موجود در تاقدیس خاویز و اقلیم فعلی حاکم بر آن، به نظر می رسد که این اشکال به طور عمده پالئوکارست م یباشند و از نظر سیکل فرسایشی کارست در ابتدای مرحله بلوغ 3 می باشند.