ارزیابی طرح ها

جایگاه و اهمیت طرح ها در برنامه ریزی و ارزیابی آنها در جهات مختلف، همچنان موضوعی داغ، مورد توجه و قلمروی چالش برانگیز در محافل علمی و حرفه ای است. یکی از رویکردهای رو به گسترش ارزیابی طرح ها، بررسی "کیفیت طرح ها" برای بررسی مطلوبیت طرح ها، کاربرد روش ها و تئوری های برنامه ریزی و نقاط قوت و ضعف آنها نسبت به وضعیت آرمانی است. هدف اصلی این مطالعه نیز ارزیابی کیفیت طرح های توسعه شهری (طرح جامع) در ایران برای شناسایی و تحلیل نقاط قوت و ضعف درونی طرح ها در زمینه های یاد شده است. روش تحقیق، ترکیبی از رویکردهای پژوهشی تحلیلی و تبیینی است. بدین روی طرح ها براساس چارچوب نظری و مدل مفهومی طراحی شده کیفیت طرح های جامع شامل هفت مؤلفه پایه (مبنای واقعی، تجزیه وتحلیل، طرح و برنامه، اجرا، هماهنگی سازمانی، سازمان دهی و ارائه، روش برنامه ریزی) و سه مؤلفه پیشرو (مشارکت، نظارت و ارزیابی و توسعه پایدار) ارزیابی شده اند. جامعه آماری این مطالعه، طرح های شهرهای میانی (29 طرح) و بزرگ (پنج طرح) در نظر گرفته شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد، امتیاز کلی کیفیت طرح های جامع در هر دو گروه شهرهای میانی و بزرگ در حد متوسط (میانگین نمره 4.95 از 10) قرار دارد. از میان هفت مؤلفه پایه کیفیت طرح، مؤلفه های مبنای واقعی، تجزیه وتحلیل، سازمان دهی و ارائه، وضعیت مطلوبی داشته و مؤلفه های طرح و برنامه، هماهنگی سازمانی، اجرا و روش برنامه ریزی دارای وضعیت مطلوبی نیستند. مؤلفه های پیشرو توسعه پایدار نیز علی رغم نمره پایین، وضعیت مستعد و قابل پیشرفت دارند و مؤلفه های "مشارکت" و "نظارت و ارزیابی" به صورت عمومی در طرح ها مورد توجه قرار نمی گیرند. در بین طرح مورد بررسی طرح جامع شهر رشت و پس از آن چهار طرح مهاباد، بجنورد، آمل، سبزوار، کرمان و بیرجند به عنوان بهترین طرح ها شناسایی شدند و می توان از آنها به عنوان طرح های پیشرو یاد کرد. در بررسی همبستگی درونی اجزای طرح نیز مشخص شد، مؤلفه "طرح و برنامه" مهم ترین و تأثیرگذارترین مؤلفه کیفیت طرح است و آن را می توان به عنوان شاخص اصلی و نمایانگر کیفیت طرح های جامع برشمرد. همچنین بین کیفیت طرح های شهرهای بزرگ و شهرهای میانی تفاوت معنی داری وجود ندارد و طرح ها به صورت عمومی دارای وضعیت مشابه هم هستند. با این حال کیفیت طرح ها طی دو دهه گذشته افزایش یافته است.

موضوع کارآفرینی و تجاری سازی طرح های مبتنی بر ایده نوین، از جمله مسائلی است که اخیراً مورد توجه محققان قرار گرفته و علت آن نقش غیرقابل انکار این طرح ها در پیشرفت اقتصادی و فناورانه ایران است. این در حالی است که ارزیابی این طرح ها یکی از مسائل چالش برانگیز در ارتباط بین کارآفرین و سرمایه گذار خطرپذیر است. هدف از این پژوهش بررسی و اولویت بندی عوامل مدنظر سرمایه گذاران خطرپذیر در ارزیابی طرح های مبتنی بر ایده نوین است. بدین منظور با استفاده از روش پیمایش، اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه تهیه گردید. جهت تجزیه تحلیل داده ها از روش حداقل مربعات جزئی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که معیار ملاحظات مالی محصول دارای بالاترین اولویت است و معیارهای شخصیت و توانایی کارآفرین به ترتیب در اولویت های بعدی قرار گرفته اند. همچنین از بین 46 زیر معیار اولیه، 24 زیر معیار به مرحله نهایی تجزیه و تحلیل رسیده اند که توصیه می شود در فاز غربالگری از این زیر معیارها استفاده گردد. نتایج این پژوهش در 4 طرح مبتنی بر ایده نوین یکی از شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر اعتبارسنجی شد. صحت اولویت بندی طرح ها بر اساس نتایج، در این اعتبارسنجی، برابر83 درصد بوده است.