همگرایی دینی

یکی از پیامدهای کشف اهداف و ساختار سوره‌های قرآن راهیابی به گزاره‌های جدید علمی است، روش مطالعه ساختاری سوره‌ها، مدل جدیدی از مطالعه علمی قرآنی است که تا کنون کمتر مورد توجه واقع شده است. این نوشتار با بر شمردن روش‌های استنباط گزاره‌های علمی از قرآن کریم، به تشریح و تبیین روش ساختاری پرداخته است. در ادامه، کارآیی این روش در عمل با مطالعه موردی اصول همگرایی دینی در ساختار سوره آل عمران نشان داده شده است.

تلاش‌های بسیاری برای ایجاد همگرایی میان ادیان صورت گرفته است از جمله تلاش‌های استراتژیک، مانند تدابیری برای اتحاد در مقابل دشمن مشترک، تلاش‌های وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه مانند نظریات پلورالیستی و تلاش‌هایی اخلاق‌محور همچون بیانیه‌های اخلاق جهانی. تمام این راه‌های مختلف که هریک با انگیزه‌ها و مبانی متفاوت از دیگری ارائه شده‌اند، در یک مطلب مشترک‌اند؛ آن عبارت است‌ از به تصویر کشیدن محور یا محورهایی به عنوان وجه مشترک باورها، اعتقادات و یا اصول اخلاقی مخاطبان یک نظریه و دعوت همگان به گردآمدن حول این محورها. رویکرد‌های استراتژیک که بیشتر در حوزه رفتارها و عواطف اجتماعی متمرکزند، با برجسته‌سازی آموزه‌های اصلی مشترک میان ادیان و مذاهب، رویکرد‌های وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه با توسعه در مفاهیم غایی ادیان و اتحادبخشی به آنها و رویکرد‌های اخلاقی با ارائه اصول مشترک اخلاقی میان ادیان، به تأسیس این محور اتحاد و همگرایی حول آن اقدام می‌کنند. به هرحال در تمام این رویکردها، یافتن وجه مشترک در جنبه‌ای از هر دین راه حل مشکل تعدد ادیان و عقاید دانسته شده است. درحالی که از یک طرف یافتن وجه مشترکی معقول و قابل انتساب به تمام ادیان، مشکل اصلی این نظریات است و از طرف دیگر پدیده بی‌دینی در این نظریه‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. در این مقاله با روش توصیفی بخش عمده ای از تلاش ها برای همگرایی ادیان بررسی و سپس به تحلیل خلا موجود در آنها پرداخته شده است. درنتیجه مبنای «تسلیم بودن در برابر حقیقت» یا تقویت روحیه «حق محوری» به عنوان ابتدایی‌ترین محور همگرایی ارزشی معرفی شده است. یافته این پژوهش این است که نتیجه حاصل در این مقاله برخلاف تمام مبانی موجود، بی‌نیاز از یافتن وجه مشترک میان ادیان است و بی‌دینی را نیز همچون دینی پرتعداد در جهان در ذیل شمول خود جای داده است.