آب کشاورزی

با توجه به اهمیت مدیریت منابع آب های زیرزمینی، مطالعه حاضر درصدد است با برآورد میزان تقاضا برای آب کشاورزی در شرایط الگوها و سیاست-های مختلف در محدوده دشت بهار استان همدان، میزان تاثیرگذاری این الگوها بر میزان برداشت و در نتیجه پایداری برداشت آب از سفره های زیرزمینی را مورد بررسی و مقایسه قرار دهد. برای این منظور از تابع تقاضای مشتق شده از تابع هزینه محصولات کشاورزی استفاده شد. داده های لازم به صورت پیمایشی و با استفاده مصاحبه و تکمیل پرسشنامه در قالب روش نمونه گیری چند مرحله ای طبقه بندی شده جمع آوری شدند. نتایج نشان داد هم اکنون که شرایط دخالت دولت و کنترل قانونی برقرار است میزان برداشت به ازای هر هکتار برابر با 15855 مترمکعب است که می توان آن را برداشت بی رویه در نظر گرفت. نتایج میزان برداشت در شرایط الگوی مشارکت کامل بهره برداران در کنترل برداشت از آب های زیرزمینی یا حالت اعطای حق مدیریت به گروههای آب بران، معادل 746/9182 مترمکعب به ازای هر هکتار محاسبه شد که در میان الگوهای مورد بررسی بهترین گزینه در کاهش مصرف و حفظ پایداری آب های زیرزمینی به شمار می آید.

هدف پژوهش حاضر شناسایی راهکارهای مدیریت پایدار آب کشاورزی و بررسی تأثیر هر یک بر متغیر وابسته تحقیق است که با رویکرد آمیخته (کیفی-کمی) انجام شد. جامعه آماری این مطالعه را کارشناسان و متخصصان حوزه آب در سطح استان همدان به تعداد 130 نفر تشکیل می دادند که در مرحله کیفی تعداد 35 نمونه به شیوه هدفمند و در مرحله کمی تعداد 100 نفر با استفاده از جدول کرجسی و مورگان به شیوه تصادفی انتخاب شدند. برای بررسی و تحلیل روابط بین متغیرهای مستقل (راهکارها) و وابسته (مدیریت پایدار آب کشاورزی) از مدل یابی معادلات ساختاری بر اساس الگوریتم PLS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که 55 درصد از واریانس متغیر وابسته (مدیریت پایدار آب کشاورزی) توسط متغیرهای مستقل موردبررسی (13 راهکار شناسایی شده) تبیین می شود که از بین این راهکارها، «برنامه ریزی آبیاری» (به عنوان راهکار اصلی) با ضریب تأثیر 275/0 بیشترین اهمیت و تأثیر را دارد. آموزش های کاربردی و مستمر با ضریب تأثیر 269/0، بازچرخانی آب در فرآیند تولید با ضریب تأثیر 247/0، افزایش راندمان انتقال آب با ضریب تأثیر 209/0، آگاهی بخشی و اطلاع رسانی با ضریب تأثیر 197/0 و در نهایت کاهش ضایعات کشاورزی با ضریب تأثیر 172/0 به ترتیب رتبه های دوم تا ششم را به خود اختصاص دادند.

با توجه به اینکه استفاده از آب با کیفیت نامناسب سبب مشکلاتی از جمله شور شدن خاک، کاهش نفوذپذیری خاک و کاهش جذب آب توسط ریشه گیاه شده و منتج به کاهش بهره وری زراعی و یا حتی تهدید محصولات کشاورزی می شود، لذا بررسی کیفیت آب قبل از استفاده در کشاورزی بسیار لازم و ضروری است. بر همین مبنا در این تحقیق با استفاده از نمودارها و پارامترهای متداول در رده بندی کیفیت آب برای مصارف کشاورزی، و همچنین با استفاده از نرم افزار ArcGIS جهت نمایش گرافیکی تغییرات پارامترهای کیفی در محدوده منطقه مطالعاتی کلاچای، به بررسی و پهنه بندی کیفیت آب برای مصارف کشاورزی پرداخته شد. بر این مبنا کیفیت تمامی نمونه های آبهای زیرزمینی منطقه مورد مطالعه از نظر پارامترهایMR ،EC،SAR ، Na%،RSC ،pH ، KR،CR ، در نمودار رده بندیWilcox همه بجزw5 ، در نمودار رده بندی Gordon and Hailin w7وw14 و w15 و در نمودار رده بندی Doneen همه نمونه ها بجز w13وw14وw15در رده عالی برای مصارف کشاورزی قرار دارند. بر همین مبنا بر اساس پارامتر PS تنها w6وw8 دارای رده مناسب هستند. بر مبنای میزان همبستگی بین پارامترها، بیشترین همبستگی بین پارامترهایNa%وKR و کمترین میزان همبستگی بین پارامترهای EC و PI برقرار است.

آ آب عامل اصلی تضمین کننده پایداری نظام های اجتماعی-اکولوژیکی موجود در مناطق خشک و نیمه خشک است. با وجود این، تغییر اقلیم و مدیریت ناپایدار منابع آب موجب بروز کم آبی در این مناطق شده است. به منظور حفظ توازن میان نیاز بخش کشاورزی به آب و ظرفیت منابع هر منطقه، بررسی رابطه بین آب، تولید و جمعیت ضروری است. لذا این پژوهش با هدف واکاوی تأثیر تغییرات کمی و کیفی آب بر تولیدات کشاورزی و جمعیت روستایی در دشت فیروزآباد فارس انجام شده است. داده های پژوهش از طریق بانک اطلاعاتی سازمان های جهاد کشاورزی و آب منطقه ای و نیز درگاه آمار ایران گردآوری شد. یافته ها نشانگر کاهش شدید ظرفیت منابع آب کشاورزی است؛ اما آسیب پذیری آب در منطقه یکسان نبوده و می توان کشاورزان را به سه گروه دارای دسترسی کم، متوسط و زیاد به آب تقسیم بندی نمود. با این حال، تحلیل سری زمانی نشان دهنده این است که ادامه روند کنونی مدیریت آب مزرعه به کاهش دسترسی هر سه گروه به آب خواهد انجامید. همچنین یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون مؤید پیوند آب و تولید کشاورزی است. به نحوی که کاهش آب کشاورزی به همراه تنزل در میزان نزولات جوی، کاهش مصرف کود و سموم شیمیایی و همچنین ضریب مکانیزاسیون به افت میزان تولید محصولات زراعی انجامیده است. از سوی دیگر، میان آب و جمعیت روستایی نیز رابطه ای انکارناپذیر وجود دارد. به نحوی که تراکم جمعیت در روستاهای دارای دسترسی زیاد به آب در طول زمان افزایش یافته است. بر مبنای یافته ها، توصیه هایی برای ارتقای بهره وری آب، تولید و حفظ توازن آب و جمعیت ارائه شده است.

چکیدهآب آبیاری به عنوان منبع ضروری در تولید و فعالیتهای معیشتی خانوار مشارکت دارد. در سالهای اخیر برقراری ارتباط میان تقاضای مصرف کنندگان و عرضه کنندگان به منظور اطمینان از کافی بودن آب برای کشاورزی و مدیریت پایدار نظام آبیاری و برآورده ساختن سایر نیاز ها مورد احتیاج می باشد. با اعتقاد و باور عمومی در مورد نقش مهم آبیاری در رشد کشاورزی بسیاری از کشور های آسیایی در حال توسعه به ترویج و توسعه آبیاری روی آورده اند که باعث دستیابی به اهداف گسترده ای به شکل رشد اقتصادی، توسعه کشاورزی و روستایی، امنیت غذایی و حفاظت در برابر شرایط خشکسالی شده که انتظار می رود نتایج اجتماعی را نیز در بر داشته که به واسطه مزایای ذکر شده آب آبیاری به صورت مستقیم و غیر مستقیم با کاهش فقر مرتبط استکلمات کلیدی: توانمند سازی"، مولدان، فقر زدایی"، فقر روستایی "، مدیریت آب"، هدر روی آب "، معیشت روستایی"، آب کشاورزی.

بحران کمبود آب و شوری خاک مشکلات کلیدی هستند که توسعه ی پایدار کشاورزی در مناطق خشک را محدود می کند. ترویج و توسعه استفاده از سیلاب راهکاری مناسب در تأمین آب کشاورزی، مناطق خشک و نیمه خشک است. بررسی آمار و اطلاعات مربوط به شرایط اقلیمی شمال دریاچه ی ارومیه نشان می دهد اقلیم منطقه از نوع نیمه خشک سرد بوده، بارش های شدید، رگبارهای بهاره به همراه دوره های خشک چند ماهه در تابستان حکمفرما است. برآورد نیاز آبی منطقه در فصل کشت و برداشت، اهمیت آبیاری سیلابی و تناسب حجم سیلاب ها را نشان می دهد. از 6300 میلیون مترمکعب بارش منطقه، 5/4 میلیون مترمکعب جریان سیلابی بوده، که 5/2 میلیون مترمکعب آن مربوط به رودخانه های امستجان و انگشتجان است. هدف این پژوهش تحلیل کیفی سیلاب ها، کنترل و استفاده از سیلاب در تأمین آب کشاورزی در دشت های کشاورزی شمال دریاچه ی ارومیه است. جهت اجرای پروژه، نمونه بردارهای سیلاب، همراه اشل های اندازه گیری عمق نصب گردید؛ از سیلاب ها نمونه برداری شده، آزمایشات هیدروشیمیایی انجام شد، به منظور تحلیل داده های کیفی از دیاگرام های هیدروشیمیایی ویلکوکس، استیف و پایپر استفاده شد. نتایج نشان می دهد بیش ترین مقدار هدایت الکتریکی مربوط به نمونه های رودخانه ی انگشتجان، با 487 و470 میکروموهوس برسانتی متر است. تیپ اغلب نمونه های سیلابی بی کربنات و رخساره سدیک-کلسیک است. همچنین سیلاب ها از سختی موقت و یا کربناته برخوردار بوده، به علت دارا بودن مقدار بالای آنیون کربناته در طبقه ی آب های سخت هستند. براساس طبقه بندی ویلکوکس کیفیت آب کشاورزی همه ی نمونه ها در محدوده ی C2S1 قراردارند. آبیاری با این آب برای کلیه ی خاک ها بدون اشکال بوده، خطری ایجاد نمی کند. بنابراین از نظر کشاورزی در محدوده ی آب های خوب هستند.