تاریخ کتابخانه ها

پس از رحلت حضرت محمد‹ص›در سال 632 میلادی ،درطول چند دهه پیروان ان بزرگوار فتوحات چشمگیری داشتند. در کمترازصدسال از وفات رسول اکرم ‹ص›حکومت اسلامی از آسیای میانه به سمت جنوب تا هندوستان ،ازجانب غرب سراسر خطه شمال آفریقا، وازاین مکان به طرف شمال تا اسپانیا گسترش یافت. در قرون هشتم ونهم میلادی ،جهان اسلام از علوم یونانی استقبال کرده وبسیاری از آثار اصیل یونانی را به عربی ترجمه کرد. در مقاله حاضر سعی شده به رشد نهادهای کتابخانه ای در سراسر جهان اسلام با توجه به توسعه ی علوم وفرهنگ درممالک اسلامی در طول دوره ی استقرار وتحکیم دین مزبور توجه شود ودستاوردهای فنی وکاربردی کتابخانه ها در این حوزه ی جغرافیایی مورد توجه قرار گیرد.

یکی از خصوصیات مهم شیخ عباس قمی کتابدوستی او بود و این ویژگی در تمام طول زندگی اش به طرق مختلف نمود داشت و همیشه در سفر و حضر دغدغه او بود. در این مقاله گزارشی از جنبه های مختلف کتابدوستی او ارائه شده است: خوش خطی، کتابت کتابهای مورد نیاز به خط خودش، تکمیل نسخه های ناقص، مقابله و تصحیح کتب، صحافی کتابها، امانت دادن و امانت گرفتن کتاب. یکی از دغدغه های همیشگی شیخ عباس قمی فراهم آوردن کتاب بود. او با نهایت فقر و دشواریهای زیاد کتابهای مورد نیازش را تهیه می کرد. تعداد کتابهای محدث قمی در مدت عمرش ثابت نبود. از یک سو با خرید و اهدا دائماً کتابهایی به کتابخانه اش افزوده می شد و از سوی دیگر به دلائلی چون فروش بر اثر احتیاج مالی و اهداء به سایرین و حوادث طبیعی از آنها کاسته می شد. افزون بر این، کتابهای او در سه شهر قم و مشهد و نجف نگهداری می شد و همین باعث می شد که او در دسترسی به بعضی از آنها دشواریهایی داشته باشد. بعد از مرگ شیخ عباس عمده کتابهای او بین سه کتابخانه آیت الله مرعشی قم، کتابخانه ملی ایران و کتابخانه آستان قدس رضوی تقسیم شد. در بخش آخر مقاله این نکته با جزئیات بررسی و گزارشی از مهمترین نسخه های کتابخانه او ذکر شده است.