نمل

تفاسیر قرآن کریم، در کنـار منابـع تاریخی و جغرافیایی ، از نخستین سده های دور ه ی اسلامی نام دریای پارس را درخود حفظ کرده وبرانتساب وتعلق تاریخی آن به ایران وایرانیان صحه گذاشته اند . ذکر نام دریای پارس درتفاسیر قرآن ، علاوه براینکه به مثابه ی سندی تاریخی عمل می کند، به دریای پارس وجهه ای قدسی و مینوی می دهد ؛چرا که آمدن آن درمطاوی متون تفسیری ، سرنوشت و حیات آن را با کتاب مقدس مسلمانان درسراسر جهان پیوند می زند و آن را از محدوده ی توجه و مطالعه ی تاریخنگاران وجغرافیدانان در می آورد ودر معرض تامل ومـورد مراجعه ی تمام مسلمانان قرار می دهد . در ذیل حداقـل چهـار مـورد ازآیات قـرآن ( آیه ی 60 ازسـوره ی کهـف ، آیه ی 63 از سوره ی الشعراء ، آیه ی 61 از سوره ی النمل و آیه ی 19 از سوره ی الرحمن) در بیشتر تفاسیر نام دریای پارس به تنهایی یا به همراه دریای روم (مدیترانه) ذکر شده است که برای مورد دوم تنـها یک شاهد پیدا کرده ایم، ولی شواهد موارد دیگر بسیار متعدد و متنوع است . در این مقاله ضمن نقل موارد مندرج در متون تفسیری، براهمیت دینی و معنوی این امر، تاکید واز آن به عنوان تاج افتخاری یاد شده است که تا وقتی قرآن هست، بر تارک خلیج فارس خواهد درخشید .

تحلیل محتوای کیفی از جمله روش هایی است که قابلیت استنتاج مباحث جدید از قرآن را فراهم می کند. در این مقاله سوره نمل با روش تحلیل مضمون که یکی از شیوه های تحلیل محتوای کیفی است، بررسی و تبیین گردید. در این تحلیل آیاتی که از انسجام مفهومی و معنای خاصی برخوردار بودند، به وسیله نرم افزار MAXQDA در شبکه مضامین تجزیه و تحلیل گردید. هدف از این اقدام، دستیابی به دلالت های اجتماعی سیاسی سوره مبارکه نمل است. در نهایت با به دست آوردن چهل مضمون پایه از آیات مورد نظر، دوازده مضمون سازمان دهنده ساخته شد که عبارت اند از: سرکشی دشمن قدرتمند، نزاع دائمی حق و باطل، توطئه و تهدید دائمی دشمن، نیازمندی جبهه حق به قدرت، شناخت نقاط قوت و ضعف، بسیج تمام منابع قدرت، شایستگی رهبر، ضرورت مانور قدرت، یقین به عنایت خدا نسبت به جبهه حق، یقین به نابودی ظلم و باطل، علم و دانش به مثابه قدرت، توجه به آثار جانبی قدرت. در گام بعدی مضامین مذکور به سه مضمون فراگیر «ضرورت کسب قدرت برای گسترش حق»، «دانش استفاده از قدرت برای گسترش حق» و «شناخت شؤونات حق و قدرت» تبدیل گردید. در پایان این نتیجه محقق گردید که مضمون نهایی سوره نمل عبارت است از «ضرورت کسب قدرت علمی و اجتماعی برای گسترش حقایق دینی در جامعه بشری».