رحمن

تفاسیر قرآن کریم، در کنـار منابـع تاریخی و جغرافیایی ، از نخستین سده های دور ه ی اسلامی نام دریای پارس را درخود حفظ کرده وبرانتساب وتعلق تاریخی آن به ایران وایرانیان صحه گذاشته اند . ذکر نام دریای پارس درتفاسیر قرآن ، علاوه براینکه به مثابه ی سندی تاریخی عمل می کند، به دریای پارس وجهه ای قدسی و مینوی می دهد ؛چرا که آمدن آن درمطاوی متون تفسیری ، سرنوشت و حیات آن را با کتاب مقدس مسلمانان درسراسر جهان پیوند می زند و آن را از محدوده ی توجه و مطالعه ی تاریخنگاران وجغرافیدانان در می آورد ودر معرض تامل ومـورد مراجعه ی تمام مسلمانان قرار می دهد . در ذیل حداقـل چهـار مـورد ازآیات قـرآن ( آیه ی 60 ازسـوره ی کهـف ، آیه ی 63 از سوره ی الشعراء ، آیه ی 61 از سوره ی النمل و آیه ی 19 از سوره ی الرحمن) در بیشتر تفاسیر نام دریای پارس به تنهایی یا به همراه دریای روم (مدیترانه) ذکر شده است که برای مورد دوم تنـها یک شاهد پیدا کرده ایم، ولی شواهد موارد دیگر بسیار متعدد و متنوع است . در این مقاله ضمن نقل موارد مندرج در متون تفسیری، براهمیت دینی و معنوی این امر، تاکید واز آن به عنوان تاج افتخاری یاد شده است که تا وقتی قرآن هست، بر تارک خلیج فارس خواهد درخشید .

پژوهش حاضر سعی کرده، با تحلیل واژه ی «رحمن» در آیه ی ﴿بسم الله الرحمن الرحیم﴾ گامی درکمک به فهم دقیق تر واژه و گویایی ترجمه ی آن بردارد. ابتدا به بررسی توضیحات تفاسیر از «رحمن» به خصوص تفسیر تسنیم پرداخته، تا مفهومی دقیق و رسا به دست آورد، سپس با تحلیل ترجمه های مختلف، دلایل قرآنی و روایی خود بر تأیید یا رد هر ترجمه را بیان کرده و به این نتیجه رسیده است که «رحمن»، رحمتی مطلق و فراگیر و بی مقابل است؛ بنابراین غضب الهی را نیز شامل می شود که رهبری آن با رحمت رحمانیه است. به دلیل کثرت و شمولیتی که از صیغه ی فعلان فهمیده می شود، قرینه ی سیاق آیه هایی که «رحمن» در آن ها به کار رفته، روایت هایی که به توضیح پیرامون آن پرداخته اند، و مصادیقی که مفسران برای آن برمی شمارند، مهندسی عالم بر عهده ی رحمت رحمانیه است؛ به نظر می رسد، هیچ یک از ترجمه های فارسی بررسی شده، رسایی کامل بر این معنا را ندارد. عدم قابلیت زبان فارسی در مقایسه با زبان عربی و در برخی موارد عدم تخصص های گوناگون لازم برای ترجمه از سوی مترجمان از جمله عوامل نارسایی ترجمه های فارسی است که در مورد واژه ی «رحمن»، مطلق بودن رحمت، که شامل غضب مستور الهی می شود مزید علت نارسایی ترجمه های آن شده است.

علامه شیخ تقی الدین ابراهیم کفعمی(ره) یکی از علمای شیعی قرن 9-10 هجری است که در زمینه های مختلفی مثل تفسیر، قرائت، دعا و زیارات، شعر و ادبیات، حدیث، عقاید، فقه، سیر و سلوک و ... صاحب تألیفات، تحقیقات، حواشی، شروح و اختصاراتی است. در این تحقیق سعی شده است تا دیدگاه این عالم برجسته درباره صفات خبریه تبیین گردد. صفات خبریه صفاتی است که در آیات و روایات از آن ها سخن به میان آمده است. علامه کفعمی درباره صفت رحمن و رحیم می گوید که رحمن و رحیم مبالغه دارند و گاهی به اعتبار کمّیت آورده می شوند و گاهی هم به اعتبار کیفیت. صفت دیگر قدوس است که به معنای پاک از تمام عیوب و منزه از اضداد است.