تحقیق با روش های ترکیبی

در خلال چند دهه اخیر و به ویژه از سال 1990 به بعد، به دنبال افول نسبی پارادایم اثباتی و گسترش نسبی رویکرد تفسیری و روش‫شناسی کیفی مبتنی بر آن، در خلال دوره‫ای که به دوره جنگ‫های پارادایمی موسوم است، برخی از محققان با هدف رهاکردن علوم اجتماعی از تقابل‫های سنتی روش‫های کمی و کیفی، برای بازتعریف و مفهوم دهی دوباره به روش تحقیق اجتماعی تلاش کردند. با این تلاش ها روش‫شناسی متاخری تحت عنوان تحقیق با روش‫های ترکیبی ابداع شد که ورای مجادلات پارادایمی سنتی، بر اصول و منطق رویکرد پراگماتیسم مبتنی است. این روش بعد از شیوه‫های کمی و کیفی به عنوان جنبش روش‫شناختی سوم مطرح شده است. تحقیق با روش‫های ترکیبی عبارت است از استفاده هم زمان یا متوالی از هر دو روش کمی و کیفی که ضمن تلفیق هر دو روش، به ترکیب جدیدی ورای استفاده مستقل از هر یک از آن ها دست یافته و در عین حال منطق پارادایمی هر دو روش را نیز در نظر بگیرد. بر این اساس، مقاله حاضر درصدد است به مطالعه انواع طرح‫های تحقیق با روش‫های ترکیبی بپردازد. با توجه به دامنه، ابعاد و ویژگی‫های وسیع و پیچیده این روش‫شناسی متاخر، محتوای مقاله عمدتاً بر نوع‫شناسی طرح‫های تحقیق کاربرد پذیر در تحقیقات ترکیبی متمرکز شده است. بنابراین ابتدا به بنیادهای پارادایم پراگماتیسم و مقایسه آن با سایر پارادایم‫های مسلط در علوم اجتماعی پرداخته می‫شود، سپس ابعاد متفاوت تحقیق با روش‫های ترکیبی و عناصر کمی و کیفی آن مورد توجه قرار می‫گیرد. در نهایت، طیفی از نوع ‫شناسی‫های متداول از طرح‫های ترکیبی، معیارهای نوع‫شناسی و نیز اصول و روش های فنی برخی از مهم ترین انواع آن معرفی می‫شوند.