ریشه های فتنه

فتنه در لغت به معنای آزمایش و وسیله ی آزمایش است و گاهی در معنای ملزوم آن، - یعنی چیزی که باعث آزمایش است- به کار می رود. جامعه ی اسلامی از آغاز پیدایش تا به امروز از این مسأله مستثنی نبوده و در تمامی اعصار و قرون، مقرون به فتنه بوده است. درآیات قرآن کریم و سخنان امیر مؤمنان حضرت علی7ریشه های فتنه، راه های دفع، و آثار فتنه بیان گردیده است. برخی از ریشه های فتنه عبارتند از: پیروی از هوای نفس، بدعت گذاری، غلوّ در اعتقادات، اختلاف افکنی، حبّ ریاست، وسوسه های شیطانی و جریان نفاق. برخی از راه های دفع فتنه عبارتند از: تمسّک به قرآن، تمسّک به اهل بیت:، پرهیزگاری و اخلاص عمل، وحدت و همدلی، و عبرت پذیری از فتنه های تاریخ. نگارنده بر آن است در نوشتار پیش رو به تعیین علمی و روش مند این موضوع در بیان امام علی 7بپردازد.

فتنه در حوزه اجتماعی به معنای اضطراب، اختلاف و دودستگی، درگیری و کشتار می باشد. به فرموده قرآن کریم، فتنه از قتل هم شدیدتر و بزرگ تر است. برپایه آیات و روایات، جهان اسلام فتنه هایی را تجربه خواهد کرد که خدای سبحان و رسولش راه های برون رفت از آن را نیز یادآور شده اند. ازاین رو، با نگاه تاریخی به موضوع فتنه، ریشه فتنه های اجتماعی را می توان نزاع بر سر حکومت و جانشینی رسول خدا9 دانست که آیات و روایات، نسبت به پی آمدهای ناگوار آن هشدار داده اند. برای برون رفت از این فتنه ها گریزی از بازگشت به قرآن و عترت نیست. اقتدار حاکم اسلامی، شناخت ظرفیت های جامعه اسلامی به منظور رویارویی با فتنه همچون علما، رؤسای عشایر، سازمان های مردم نهاد و مانند اینها، روشن گری علما، بصیرت و روشن بینی نسبت به توطئه های دشمن و آگاهی صحیح از اعتقادات و اندیشه های سایر فرق اسلامی از راه کارهایی هستند که با هدف رویارویی و برون رفت از فتنه ها با تدبر در آیات و روایات فریقین با رویکرد توصیفی استنباطی و به روش کتابخانه ای در پژوهش حاضر بدان دست یافتیم.