درخت حوزه‌های تخصصی

درجاهلیت پسران به عللی چون :نگاهبانی ازشتران جنگ بادشمنان دفاع ازکیان قبیله بر دختران برتری داشتندوبعضی ازقبایل ازترس فقرواسارت دختران آنان رازنده به گورمی کردندزن در این دوره به کنیزوبانوتقسیم می گشت بانوان ازحقوقی چون انتخاب همسرپناه دادن شفاعت وآزادی اسیربرخورداربودندزنان درجنگ باخواندن سرودها مردان رابه پایداری تشویق کرده به اسبان آذوقه می دادند دراین عصرازدواج هایی چون ازدواج مهر،متعه،مقت،استبضاع ،سبی،استرقاق،شغاروغیره رواج داشت.مرد،حق طلاق داشت ولی زن ازاین حق محروم بود. زن دراین دوره از آزادی نسبی وحق دخل وتصرف در اموالش برخورداربود.برخی اززنان شعرمی گفتندودرشعروشاعری داوری وی کردند.

در دورة جاهلی و پیش از ظهور اسلام عامل پیوند اجتماعی اعراب، قبیله بود. قبیله متشکل از گروهی مردم بود که انتساب به یک دنیای مشترک عامل تجمع و وحدت آن ها می شد و عصبیّت نسبت به قوم و قیبله آنان را به یکدیگر مرتبط می ساخت. قبیله تا قبل از شکل گیری حکومت های متمرکز و ایجاد شهرهای بزرگ مشهورترین و معمول ترین واحد اجتماعی در میان اعراب بود. از این رو ساختار قبیله ای نقش مهمی در حوادث پیش از ظهور اسلام داشت. یکی از این قبایل، قبیله خزاعه است؛ که باید عملکرد این قبیله در حوادث پیش از ظهور اسلام در این واحد اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد.

هدف مقاله حاضر آن است که با تمرکز بر سال یازده هجری، خوانشی نو از جریان ردّه/ ارتداد به دست دهد و اثبات کند که متعلَّقِ اسلام اکثر عرب های ساکنِ جزیرةالعرب، اراده خلیفه قریشی بوده است. نگارندگان، به دلیل برجستگی و بروز عنصر سیاست و قدرت در این پژوهش از دریچه گفتمانی به موضوع نگریسته و بر این اساس گفتمان قریش را در چارچوب نظری گفتمان لاکلائو و موف مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند. خوانشی که در قالب این نظریه از تاریخ اسلام و در ارتباط با موضوع موردمناقشه ارتداد به دست آمد، ضمن نمایش مستند عاملیت و تعیین کنندگی سیاست در عرصه دیانت، در بازه زمانی یادشده، اثبات می کند که سوژه های گفتمان اسلامی (قریش) به معنای واقعیِ کلمه صرفاً تسلیم شده/ شونده بودند، نه مسلمان. آنچه این مدعا را تأیید می کند تعریف متغیر و پُرنوسان گفتمان حاکم از اسلام و مسلمانی است.

جمله معروف «الشعردیوان العرب» بیانگر این حقیقت است که تمام یا اکثر وقایع فردی و اجتماعی عرب ها در دوران های مختلف به نوعی در ابیات شاعران آن ها منعکس گردیده است. بر این اساس، طبیعی به نظرمی آید اگر شیوع وأد البنات در عصرجاهلی واقعیت داشته باشد، می بایست نمونه های فراوانی از آن در شعر و نثر عصرجاهلی یافت شود. وأد البنات و مسأله ی واقعیت داشتن آن موضوعی است که ما در این مقاله به آن می پردازیم. اسناد و مدارکی از قبیل نظم و نثراعراب جاهلی و صدر اسلام و آیات و روایات چنین می نمایند که وأد البنات در دوران جاهلیت و صدر اسلام و پس از آن حتی تا عصر حاضر وجود داشته و دارد؛ اما وجه اختلاف، آن است که آیا این مطلب فقط منحصر به قوم عرب و در یک زمان و مکان و در میان قبیله ای خاص بوده است؟ یا در زمان ها و مکان های دیگر و در میان سایر ملل و اقوام نیز رواج داشته و دارد؟ شواهد به دست آمده نشان می دهد همه ی قبائل عرب به این ننگ تن درنمی دادند، بلکه بسیاری از اقوام عرب احترام خاصی برای دختران و زنان قائل بودند. وجود زنان تاجر و شاعر در عصر جاهلی و بر جای ماندن آثار برجسته ی برخی از آن ها مانند خنساء در شعر و حضرت خدیجه (س) در تجارت بیانگر صدق این ادعاست. از سوئی دیگر اگر وأد البنات را به معنای کنایی آن در نظر بگیریم و فقط به معنای لغوی آن بسنده نکنیم مصادیق زیادی از اهانت و تحقیر به شخصیت های دختران و زنان در دوران های پس از اسلام نیز مشاهده می گردد تا آنجا که قرآن کریم با واژه ی «لاتقتلوا» انسان های تمام أقوام و نژادها را در اعصار و قرون متمادی گذشته و کنونی از ارتکاب چنین اعمالی نهی می نماید.