خدمات مرجع دانشگاهی در هزاره جدید
حوزه های تخصصی:
ماشینی شدن برای کتابخانه‌های دانشگاهی مسئله جدیدی نیست. در پایان دهه 1980، در واقع تمام این کتابخانه‌ها برگه‌دان جستجوی پیوسته، پایگاه‌های سی‌دی‌رام، و جستجوی پیوسته منابع را دارا بودند. کتابخانه‌های دانشگاهی طرح‌های ماشینی شدن را به طور جدی از دهه 1970 پی‌گیری نمودند. اما فقط در یک دهه، از سال 1991 تاکنون، تمرکز تغییرات در خدمات ارجاعی دانشگاهی قابل توجه و عمیق بوده است. بیشتر این تغییرات با پیشرفت سریع اینترنت ارتباط داشته است. در سال 1991، شبکه‌ای وجود نداشت، مجلات الکترونیکی اندکی موجود بود، ارتباط بین سرویس‌های مختلف نیز کم بود و شبکه ارتباطات مجدودی وجود داشت. در هر حال، برای ما که در کتابخانه‌های دانشگاهی سال 1991 کار کرده‌ایم و آن‌ها که آن زمان را مشاهده نموده‌اند نیاز به تغییرات کاملاً محسوس بود. احساس نمودن تغییرات بوجود آمده در فضای سال‌های آخر دههء منتهی به سال 2000 باعث شد تا بخش‌های مرجع کتابخانه دانشگاهی مورد بررسی قرار گیرد تا بتوانیم این تغییرات را محاسبه نماییم. از شروع سال 1991، ما کتابخانه‌ها را هر سه سال یک بار در دههء اخیر بررسی نمودیم و نتایج را با جستجوی پیوسته به چاپ رساندیم (در سال 1992 و 1995 و 1998)1. و حالا که در پایان سال 2000 و پایان دههء سال‌های 1990 و قرن بیستم فضای جدیدی شروع شده است، ما به زمان گذشته بازمی‌گریدیم و بخش‌های مرجع این کتابخانه‌های دانشگاهی را مرور می‌کنیم. به این ترتیب نتایج یک دهه تغییرات-از سال‌های 1991 تا 2001-در سرویس خدمت‌رسانی مرجع دانشگاه به دست می‌آید. زمینه تحقیق کتابخانه‌های مورد تحقیق تماماً عضو انجمن کتابخانه‌های اختصاصی (ای.آر.ال)2 هستند. این انجمن غیرانتفاعی و اعضای آن بیش از 120 کتابخانه در ایالات متحده آمریکا و کانادا هستند، 110 موءسسه از این تعداد از موءسسات دانشگاهی به شمار می‌روند. اینها بزرگترین دانشگاه‌های تحقیقاتی در آمریکای شمالی را تشکیل می‌دهند که در سطح وسیعی مدارک مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا ارائه می‌دهند و همگی در صدر تحقیقات دانشگاهی قرار دارند. کتابخانه‌های این موءسسه جهت هدایت این بخش از تکنولوژی قابل ملاحظه و از خدمات مهمی برخوردارند.3 پرسشنامه‌های ما در سال 2000-2001 به سرپرستان این کتابخانه که اعضای این انجمن هستند با پست الکترونیکی ارسال شد (پرسشنامه‌های سه بررسی قبل از طریق پست معمولی ارسال شده بود). امسال تعداد 70 کتابخانه پاسخنامه‌ها را ارسال داشته بودند که 64% از پاسخنامه‌ها را تشکیل می‌دهد. در بررسی اخیر، پرسشنامه هم برای سرپرست بخش خدمات مرجع فرستاده شدند (در مقایسه با میزان پاسخها که 81% در سال 2/91 و85% در سال‌های 5/94 و 62% در 8/97 بوده است. اینها دانشگاه‌های بزرگی هستند که دهها هزار دانشجو را از طریق کتابخانه‌ای شعبه‌ای زیادی در محوطه دانشگاه سرویس می‌دهند. 90% از پاسخنامه‌ها در حدود 000/10 یا بیشتر به دانشجویان تمام وقت (اف.تی.ای)4 و 3/24% به 000/30 یا بیشتر از دانشجویان خدمات ارائه می‌دهند. از این دانشگاه‌ها بیش از 20 کتابخانه در محوطه دانشگاه می‌باشند. تمامی این کتابخانه‌ها دسترسی از راه دور به بعضی از منابع الکترونیکی را دارا می‌باشند، و در سطح وسیعی (86%) بیش از صد پایگاه اطلاعاتی برای مشتریان کتابخانه‌های خود را دارند.