امید سپهری

نظر به سندی بودن دانش تاریخ، اعتبار نوشته های تاریخی، در گام نخست، بستگی به میزان وثاقت منابع، مآخذ و هم چنین چگونگی استفاده از آنها دارد. بدین سبب منبع شناسی نوشته های تاریخی بویژه تواریخ محلی که عمدتاً با چاشنی وطن دوستی نگاشته شده، ضروری می نماید. پژوهش حاضر ضمن بررسی منابع اطلاعاتی مولف تاریخ قم، به نحوه استفاده وی از آنها نیز پرداخته است. یافته ها نشان می دهد مولف مضاف بر منابع رایج مورد استفاده مورخین مسلمان، به صورت گسترده از منابع اسنادی- هر چند برای آنها هویتی مستقل از منابع کتابی قایل نبوده است- و هم چنین مشاهدات باستان شناختی در گزارش های خود بهره برده است. وی گاه ضمن مبنا قرار دادن اسناد و گزارش های دیوانی، دیگر اخبار و روایات را بر محور آنها سنجیده است. قمی اگرچه آگاهانه از آثار باستانی و بناهای قدیمی به عنوان منبع اطلاعاتی استفاده نکرده است اما در مواضع مختلف در راستای بسط توصیفات و تکمیل گزارشات خود به آنها اشاره کرده است.