شهاب ولی

از جمله مفاهیم اصلی عرفان و تصوف اسلامی مفهوم «پیر» است. لزوم گزینش « پیر» برای سالک راه حق، مقام و جایگاه « پیر» و نقش او در طی طریق و شرایط رسیدن به این مقام از جمله مباحثی است که در قدیمی ترین آثار مکتوب عارفان مسلمان بدان ها پرداخته شده و بزرگان طریقت چه به نظم و چه به نثر به ابعاد مختلف این مفهوم پرداخته اند. مفهوم«پیر» و نقش و جایگاه و شرایط لازم برای وصول و احراز این مقام از جمله مباحثی است که در باورهای علویان آناتولی نیز به تفصیل از آنها سخن رفته است. با این حال، شرایط و جایگاه این مقام در نزد علویان با ابعاد متفاوتی نسبت به تصوف رسمی بیان شده است. هدف از این مقاله پرداختن به این موضوع و سعی درمقایسهٴ این جایگاه درنظریه این دو نحله می باشد.

تاریخ و منشاء اعتقادات و باورهای علویان- بکتاشیان آناتولی، موضوعی است که همواره مورد توجهٴ محقّقان ملل و نحل قرار گرفته است. برغم پژوهشهای انجام شده در این زمینه، هنوز نقاط مبهم بسیاری باقی است. یکی از دلایل عمدهٴ این ابهامات، عدم بررسی و پژوهش کافی بر روی متون اعتقادی علویان- بکتاشیان است که بدون شک میتواند به عنوان مرجع اصلی و خاستگاه اوّلیهٴ تاریخ و پیشینهٴ اعتقادی این گروه قرار گیرد. مراجعه به این متون میتواند راهگشای بنیادینی باشد برای فهم بهتر باورهای علوی- بکتاشی. هدف این مقاله معرفی کلّی متون مذهبی علویان- بکتاشیان است که برغم ارتباط تنگاتنگی که با تشیّع و تصوّف دارند، کماکان برای بیشتر محقّقان ایرانی ناشناس باقی ماندهاند.