مریم ایلانلو

      روند سرعت تغییر فضاهای جغرافیایی چنان است که قدرت و توان بشر نمی تواند آن را پیش بینی کند. به منظور آمادگی در برابر تغییرات محیطی، مطالعات آینده نگاری جایگزین تکنیک های پیش بینی و برنامه ریزی سنتی شده است. برنامه ریزی سناریو، تکنیکی است که با در نظر گرفتن عدم قطعیت های محیطی، آینده های متفاوتی را ارائه می دهد. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با رویکرد سناریونویسی، به تدوین سناریوهای آینده توسعه استان مازندران پرداخته شود. برای این منظور از روش دلفی و نظرخواهی از خبرگان استان، برای شناسایی نیروهای پیشران توسعه استان و عدم قطعیت های احتمالی پیش رو استفاده شده است. در ادامه، متغیرهای اولیه در چارچوب ماتریس اثر متقاطع در نرم افزار آینده نگار میک مک تعریف شد. درنهایت، با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم مشخص شد، 18 عامل اصلی کلیدی در آینده توسعه منطقه ای استان مازندران تأثیرگذارند. این عوامل به عنوان پایه اصلی تدوین وضعیت های احتمالی و سناریونگاری توسعه منطقه ای استان مازندران، در این پژوهش بحث شده اند. برای به دست آوردن سناریوها از نرم افزار سناریو ویزارد استفاده شده است. نتایج نشان داد، درمجموع، 68 وضعیت مختلف برای 18 عامل کلیدی طراحی شد که این وضعیت ها طیفی از شرایط مطلوب تا نامطلوب را در بر گرفتند و تعداد وضعیت های هر عامل متناسب با میزان پیچیدگی شرایط استان بین سه تا چهار حالت متغیر بوده است. درمجموع، ۱۱ سناریو با توجه به درجه مطلوبیت آن ها به سه گروه تقسیم شدند که هریک از گروه ها شامل چند سناریو با ویژگی های تقریباً مشترک با تفاوت کم در یک یا چند وضعیت از میان 18 عامل کلیدی هستند.  

زمینه و هدف: د ر پی تغییرات سریع ش هرها بخش ی از بافت ه ای ش هری ب ه عل ت فرس ودگی نتوانس ته اند ب ا مح یط خ ود و خدمات دهی به ساکنین ارتباط برقرار می نماید. امروز آسیب پذیری بافت های فرسوده در برابر سوانح طبیع ی ب ه عنوان مسئله ای جهانی پیش روی مدیران شهری قرارگرفته است. با توجه ب ه ش رایط و موقعی ت باف ت فرس وده محله جوادیه واقع در منطقه 16 تهران و توجه نکردن و رسیدگی نامناسب شرایط  تاب آوری در برابر مخاطرات طبیعی در وضعیت نابسامانی ق رار دارد. این پژوهش به ارزیابی میزان تاب آوری بافت فرسوده محله جوادیه در برابر حوادث طبیعی با تاکید بر زلزله می پردازد. روش بررسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی و به دوصورت اسنادی و پیمایشی می باشد.  چگونگی و میزان تاب آوری محدوده ی بافت فرسوده ی جوادیه در برابر زلزله با هشت معیار شامل؛ نفوذپذیری محله، قدمت ساختمان، تعداد طبقات، تراکم ساختمان، تراکم جمعیت، دسترسی به فضای باز، کیفیت ابنیه و مساحت قطعات، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.  هر یک از زیرمعیارها دارای میزان اهمیت متفاوتی نسبت به دیگری می باشد. با توجه به نظر متخصصان شهر، وزن هر کدام از زیرمعیارها تعیین گردید و میزان اهمیت هرکدام از زیرمعیارها در  Arc Gis در مرحله یReclassify لحاظ گردید. در نهایت، برای تهیه ی پهنه های تاب آور شهر در برابر زلزله از روش تحلیل شبکه فازی  برای وزن دهی معیارها استفاده شد. برای وزن دهی از نظرات 25 کارشناس و خبره (کارمند شهرداری منطقه 10 شهرداری تهران) در این زمینه استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: نتایج حاصل از تحلیل یافته ها، بیانگر آن است که میزان تاب آوری بافت فرسوده محله جوادیه در برابر زلزله، نامناسب است. بطوریکه با توجه به شاخص کیفیت ابنیه و  اهمیت آن در برابر زلزله، بالاترین ضریب امتیاز را این شاخص به خود اختصاص داده و برابر با  256/0می باشد. در اولویت دوم، نفوذپذیری محله قراردارد که امتیاز این معیار در این پژوهش معادل  248/0 بوده و بالاخره کمترین امتیاز را مساحت قطعات (045/0) به خود اختصاص داده است.  در جهت بهبود تاب آوری محله توسعه و به روزرسانی شبکه های زیرساختی محلات بافت و گسترش فضای سبز و باز در بافت فرسوده برای استفاده درزمان بحران پیشنهاد می گردد.

اندازه گیری های کمّی به ژئومورفولوژیست ها اجازه می دهد تا به طور واقعی و معقول لندفرم های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و شاخص های مورفولوژیک را محاسبه کنند. این امر در تشخیص و توصیف خ اص ناحی ه ای ب ه عن وان مثال میزان فعالیت تکتونیکی مفید می باشد. رودخان ه ه ا و ش بکه زهکش ی از جمل ه مه م ت رین عوارض ی هس تند ک ه نس بت ب ه تغیی رات زمین ساختی بس یار حس اس م ی باش ند. هدف از این پژوهش بررسی تکتونیک فعال حوضه آبریز دالکی با استفاده از شاخص های ژئومورفیک می باشد. بدین منطور از شش شاخص نسبت شکل حوضه زهکشی Bs ، انتگرال هیپسومتری Hi ، تقارن توپوگرافی عرضی T ، فرازنماI ، شاخص تراکم زهکشی D وگرادیان طول رودخانه SL استفاده شده است. در مطالعه بررسی ارتباط بین تکتونیک و مورفومتری در حوضه مورد مطالعه داده های توپوگرافی، زمین شناسی، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، هواشناسی، هیدرولوژی، تصاویر ماهواره ای از سازمان های متولی تهیه شده و پس از پردازش های لازم در راستای اهداف پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که ش کل حوض ه نیمه کشیده و از نظر تقارن توپوگرافی، نیمه متقارن است، ولی بی نظمی های موج ود در نیم رخ ط ولی رودخان ه ب ه دلی ل واحدهای لیتولوژی مختلف و ساختارهای گسلی متعدد، زیاد است. با توجه به بررسی که برروی داده های بطور دقیق صورت گرفته، جابجای هایی که عامل آن گسل بوده تنها بر روی سازند گورپی قابل مشاهده است. به ای ن ترتی ب، مجم وع داده ه ا و ش واهد زمین ی در حوضه آبریزدالکی نیمه فعال بودن آن را از نظر دینامیک نیروهای درونی زمین نشان می دهد.

توسعه پایدار که در کلی ترین مفهوم، تامین کننده نیاز نسل حاضر و نسل های آینده و یا فردا را در امروز دیدن باشد، همواره موضوع حفاظت از زمین و به تبع آن حفاظت از جنگل ها را مد نظر قرار می دهد. هدف از این تحقیق بررسی نقش مسائل اقتصادی اجتماعی م ؤثر بر مدیریت جنگل در یکی از مناطق ایران و تورانی، باغ شادی در شهرستان خاتم و شناخت بیشتر این موضوعات و ارتباط آن با حفاظت و بهره برداری از جنگل ها صورت گرفته است. وسعه پایدار که در کلی ترین مفهوم، تامین کننده نیاز نسل حاضر و نسل های آینده و یا فردا را در امروز دیدن باشد، همواره موضوع حفاظت از زمین و به تبع آن حفاظت از جنگل ها را مد نظر قرار می دهد. هدف از این تحقیق بررسی نقش مسائل اقتصادی اجتماعی م ؤثر بر مدیریت جنگل در یکی از مناطق ایران و تورانی، باغ شادی در شهرستان خاتم و شناخت بیشتر این موضوعات و ارتباط آن با حفاظت و بهره برداری از جنگل ها صورت گرفته است. تحقیق حاضر از نوع پیمایشی و به روش توصیفی، همبستگی بوده و به شیوه میدانی و با استفاده از پرسشنامه صورت گرفته است.

 مکان هایی چون اقامتگاه های بوم گردی و سنتی در بافت تاریخی شهرهای ایران، ازجمله ظرفیت های تازه گردشگری برای انتقال میراث فرهنگ غذا هستند. این مکان ها در انتقال تجربه فرهنگی بومی نقش مهمی ایفا می کنند و ارائه خدمات گردشگری در آنها برای دست یابی به این هدف، به شرایط و ضوابط ویژه ای نیاز دارد. خدمات ارائه غذا ازجمله مهمترین این خدمات است که از سوی نهاد های ذیربط برای آن ضوابط و ویژگی های معینی طراحی نشده است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر اقامتگاه های بوم گردی بر روی گردشگری غذا در شهر ماسوله می باشد. از این رو، در این پژوهش از مجموعه ای از روشهای گردآوری اطلاعات که هدف آن ها توصیف و تحلیل بوده، بهره برده شده است. پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر پژوهش های پیشین در دو بخش طراحی شد. بخش اول سؤالات جمعیت شناختی پاسخگویان از قبیل: سن و جنس و تحصیلات و... را در بر می گرفت. بخش دوم و اصلی پرسشنامه به سؤالاتی مبتنی بر شاخصهای اصلی (در طیف پنج گزینه ای لیکرت) اختصاص یافت. با استفاده از تکنیک دیمیتل به بررسی مدل مفهومی تحقیق پرداخته شده است. آزمون همبستگی شاخص ها با یکدیگر نشان می دهد بین کمیت اقامت گاه ها بوم گردی و کیفیت اقامت گاه های بوم گردی رابطه منفی وجود دارد. بین کمیت اقامت گاه ها بوم گردی و توسعه گردشگری غذا رابطه مثبت 004/0 با ضریب 005/0 برقرار است. بین کیفیت اقامت گاه های بوم گردی و توسعه گردشگری نیز رابطه مثبت 145/0 با ضریب 000/0 وجود دارد.

  در سال های اخیر، اراضی بسیاری از شهرهای ایران مخصوصاً اراضی حاشیه ای شهرها تحت تأثیر روند شهرنشینی و نیاز شهروندان به مسکن جدید، تغییر کاربری داده و به اراضی ساخته شده تبدیل شده اند. با توجه به اینکه در طی سال های اخیر شهر ماهشهر با پدیده مهاجرت مواجه بوده، تغییر و تحولات قابل توجهی را در کاربری اراضی شهری این شهر شاهد هستیم. تحقیق حاضر در پی ارزیابی تغییرات اراضی شهر ماهشهر در طی سال های 1335- 1395 می باشد. از این رو برای پی بردن به نوع و میزان تغییرات رخ داده در منطقه مورد مطالعه تصاویر سنجنده لندست TM, ETM, OLI / TIRS و همچنین تحولات جمعیتی این شهر بین سال های 1335 تا 1395 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. پس از عملیات بارزسازی، برای کشف و ارزیابی تغییرات از روش های فازی مبتنی بر شدت انطباق(Fuzzy Artmap < strong>) استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان داد که، در طی سال های 1355 تا 1365 که بیشترین مهاجر پذیری را شهر داشته، مساحت فضای سبز و مساحت مراتع تغییرات چندانی نداشته است؛ اما مطابق با رشد فضای شهری در طی سال های 1365 تا 1375 مساحت فضای سبز و مراتع به شدت کاهش یافته است. بنابراین با رشد جمعیت با تأخیر زمانی فضای سبز و مراتع کاهش یافته است. البته از سال های 1375 تا 1395 با وجود رشد جمعیت و رشد شهر، فضای سبز نیز افزایش یافته است.  

تهیه نقشه های پیش بینی وقوع حرکات توده ای، امروزه مورد توجه زمین شناسان و ژئومرفولوگ ها قرار گرفته است. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر در ایجاد پدیده حرکات توده ای و مشخص کردن مناطق دارای پتانسیل حرکات توده ای در حوضه آبخیز سیرا به روش فازی انجام شده است.  به این منظور، ابتدا مهمترین عوامل موثر در وقوع حرکات توده ای رخ داده در حوضه با توجه به نتایج حاصل از مطالعات و پژوهش های پیشین انجام شده از طریق تهیه نقشه های آن ها بررسی و خصوصیات مربوط به هر یک از آن ها شناسایی شدند و سپس با تفسیر تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی به مقیاس 1:50000 مربوط به سال های 1336 و 1382 منطقه تحقیق و انجام عملیات میدانی با استفاده از  GPS  نقشه پراکنش حرکات توده ای تهیه و رقومی گردید. درمرحله بعد با بکارگیری روش فازی (Fuzzy) نقشه پهنه بندی خطر وقوع حرکات توده ای تهیه گردید. نتایج نشان داد که اکثر حرکات توده ای وقوع یافته در این حوضه، در سازند کرج، در ارتفاع بین 2700 تا 3200 متر، در شیب 20 تا 43 درجه رخ داده است.

توسعه فیزیکی شهرها فرآیندی است پویا که طی آن محدوده فیزیکی و کالبدی شهرها در جهات عمودی و افقی از حیث کمی و کیفی افزایش می یابد و اگر این روند سریع و بی برنامه باشد، سیستمهای شهری دچار مشکلات زیادی در آینده خواهد شد. با توجه به مهاجرت روزافزون انسانها از نقاط روستایی اطراف شهرها و یا نقاط دیگر که باعث افزایش تقاضای این افراد برای زمین شهری به منظور سکونت شده است و اگر نظارت بر این ساخت و سازها صورت نگیرد، علاوه بر از بین رفتن زمین های مرغوب کشاورزی، شهر را با بحران های اقتصادی اجتماعی و محیطی مواجه می کند. هدف از انجام این تحقیق تحلیل نقشه اقتصادی مبتنی بر کشاوری با رویکرد توسعه پایدار است. با توجه به نرخ مهاجرت در سالیان گذشته و آسیب های زیست محیطی هدف این است تا بطور علمی و دقیق نقش اقتصاد کشاورزی در رشد و توسعه شهر میداوود تبیین گردد. در ارزیابی رشد اقتصادی برنج و تاثیر آن بر رشد کالبدی شهر میداوود، پرسشنامه تهیه شده و پس از تکمیل پرسشنامه توسط ساکنان محدوده مطالعاتی بر اساس روش های علمی تجزیه و تحلیل شده است. برای آزمون فرض پیرامون میانگین یک جامعه از آزمون t تک نمونه یا One Sample t-Tset استفاده می شود. نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه نشان می دهد که رشد اقتصادی ناشی از کشت برنج در اثر تغییر در نوع کشاورزی قابل توجه بوده و راندمان تولید به طور قابل توجه ای افزایش داشته است و این رشد اقتصادی در ماندگاری جمعیت و توسعه فیزیکی شهر تاثیر گذار بوده است.

امروزه، شهرها مکان اصلی کار و زندگی عمده بشر شده اند، به طوری که بیش از 50% از جمعیت 7 میلیارد نفری جهان در شهرها زندگی می کنند. از این رو، توجه به کیفیت زندگی، شرایط، امکانات و نیازهای ساکنان شهرها، مسئله ای حیاتی است. نظر به مشکلات متعدد شهرها، رویکردهای مختلفی برای ارتقا و بهبود شرایط زندگی در آنها پیشنهاد و مطرح شده است که زیست پذیری شهری یکی از آنها است. امروزه زیست پذیری در بیشتر کشورهای توسعه یافته به عنوان یک اصل راهنما در چارچوب گفتمان پایداری در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی شهری گسترش پیدا کرده است. هدف از این پژوهش شناخت و تعیین مؤلفه های زیست پذیری در شهربندرامام خمینی (ره) می باشد. به همین منظور در ابتدا 5 منطقه این شهر به نام های فاز 1، فاز 3، فاز 4، شهرک شهید دستغیب و شهرک صبانمان به صورت تصادفی انتخاب شدند. سپس با تحقیق در ادبیات تحقیق 7 شاخص زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، پزشکی و بهداشتی، کیفیت فضای سبز و زیرساخت های شهری انتخاب گردیدند و پرسش نامه ای به همین تهیه گردید و در بین این محلات توزیع گردید. سپس پرسش نامه ها به صورت جداگانه بررسی شدند. برای تجزیه و تحلیل، یافته های تحقیق از مدل سلسله مراتبی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که وضعیت کیفیت زندگی و زیست پذیری هر 5 منطقه در وضعیت مطلوبی نمی باشد. در بین 7 شاخص به کار رفته، زیرساخت های شهری بالاترین وزن و ملاحظات پزشکی و بهداشتی کمترین وزن را دارا می باشند. در بین مناطق مورد مطالعه نیز محله فاز 1 به نسبت سایر مناطق در وضعیت مطلوب تری برخوردار می باشد.