سهیل نصرتی

صنوبر گونه ای جنگلی با کارکردهای اقتصادی و زیست محیطی کلیدی محسوب می شود که در مقیاس جهانی مورد استفاده قرار می گیرد. این گونه از انعطاف پذیری اقلیمی و خاکی بالایی برخوردار بوده و توان رشد در شرایط متنوعی از گرمای شدید بیابان ها تا بادهای سهمگین مناطق کوهپایه ای را دارد. استان گیلان با برخورداری از ظرفیت های طبیعی، اقلیمی و نیروی انسانی، به عنوان یکی از قطب های اصلی کشت صنوبر در ایران شناخته می شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی موانع، محدودیت ها و راهکارهای توسعه این صنعت در مناطق روستایی گیلان، با استفاده از رویکرد کیفی مبتنی بر نظریه مبنایی انجام شد. جامعه آماری شامل صنوبرکاران پیشرو استان بود که با نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و منجر به انجام ۱۲ مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته (با میانگین ۶۰ دقیقه) شد. داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. یافته ها نشان داد توسعه صنوبرکاری تحت تأثیر شرایط علی (دسترسی به نهاده ها و کود، تأمین نهال های اصلاح شده رایگان، حمایت های فنی و مالی دولت، تخصیص زمین)، شرایط مداخله گر (فساد در تخصیص اراضی دولتی، ناکارآمدی مسئولان محلی، نبود سازوکار قیمت گذاری، قوانین محدود کننده برداشت چوب) و شرایط زمینه ای (سازگاری اقلیمی/خاکی، سرمایه انسانی، گونه های پربازده، روش های علمی کشت، تنوع بازار فروش) است. در پایان، الگویی ارائه شد که چارچوبی کامل و جامع از عوامل مؤثر بر پیشرفت و توسعه زراعت صنوبر در استان گیلان را به تصویر می کشد. راهکارهای پیشنهادی شامل مانند انجام تحقیقات کاربردی و انتقال نتایج به صنوبرکاران، حمایت آموزشی و فنی از سوی جهاد کشاورزی و نهادهای مرتبط، ساماندهی و شفاف سازی قیمت گذاری چوب، توسعه صنایع وابسته و ایجاد زنجیره ارزش در منطقه، مدیریت صحیح اراضی و آمایش سرزمین، تسهیل تأمین زمین و رفع موانع حقوقی و اداری، برون سپاری به بخش خصوصی و کشت قراردادی، تشکیل انجمن های صنفی و تقویت تشکل های حرفه ای، بازنگری قوانین مرتبط با زراعت چوب و حذف مالیات های مضاعف بر درآمد صنوبرکاران خرده پا است.