زهرا درویشعلی زاده

سیمین بهبهانی و غاده السّمّان دارای روحیه ای آرمان گر هستند که بی تردید روان شناسی شخصیت هورنای می تواند با کشف ذهنیت افراد در حل مسائلی که سبب بروز رفتارهای انزواطلبانه یا منازعات اجتماعی می شود، کمک کند. در جامعه ی این دو شاعر، جنس زن دارای محدودیت ها و رنج هایی است که آنها را برآن داشته تا با توصیف شرایط و ایده آل های خویش به آگاه سازی این قشر از افراد جامعه بپردازند. تحلیل اشعار سیمین و غاده برای نشان دادن زوایای پنهان شخصیت مردم روزگارشان است. این پژوهش با روش بنیادی و توصیفی تحلیلی سعی دارد همسانی مؤلفه های فردی در اشعار این دو شاعر را بررسی نماید و بر این اساس بیان کند کدام تیپ شخصیتی مد نظر هورنای، در اشعار آنها بازتاب بیشتری داشته است. حاصل آنکه اشعار سیمین بیان کننده فضای نامساعد اجتماعی است که سبب می شود فرد برای رویارویی با اضطراب حاصل از آن دست به انتقاد بزند و هنگامی که در رسیدن به آرمان های خود ناامید می شود، به عزلت پناه ببرد. نتایج پژوهش نشان می دهد دو شاعر هر سه نوع تیپ شخصیتی را در اشعار خویش منعکس کرده اند؛ اما بر اساس یافته ها در همسانی فردی تیپ شخصیتی «عزلت طلب» بیشترین بسامد را به خود اختصاص می دهد که در اشعار هر دو به طور یکسان دیده می شود؛ چرا که در این حالت تمایل فرد به واکنش هیجانات عاطفی بیشتر است.

شاهنامه علاوه بر اینکه یک منبع ادبی است، خلق و خوی انسانی را نیز از زاویه های گوناگون مطرح می کند و در لطیف ترین حالت پند می دهد. ناهنجاری های اخلاقی در رفتار فردی، آسیب های اجتماعی به همراه دارد و جامعه را از حالت امنیت و سکون بیرون می بَرد. هدف این نوشتار ارائه اعمالی است که با خیر آرمانی همگونی نداشته و فرد و به طبع جامعه را با چالش مواجه می سازد. از آنجایی که اندیشه های کی کاووس یکپارچه نیستند و چندان با واقعیت مطابقت ندارند، نمی تواند راهبردی عمل کند. این پژوهش سعی دارد عادت واره های شخصیت کاووس را نشان دهد و دریابد کدام عادت واره تأثیر وافری در روند حکومتی او داشته است؟ بر اساس یافته ها، عادت واره سلبی کینه در پادشاهی کاووس از بسامد بسیار بالایی برخوردار است. در واقع عامل اصلی ایجاد کنش ها به شمار می رود و این در حالی است که نیرنگ پایین ترین میزان تأثیر را داشته است؛ اما با برجسته نمودن داستان سیاوش در عادت-واره های ایجابی مهر بیشترین بازکرد را به دست می دهد و اتهام که بر پایه حس تخاصم و رقابت در کاووس بروز می کند، پایین ترین بسامد را دارد. در پادسوی آن نیایش نیز اندک است. هرآیینه فردوسی سرّ توازن اخلاقی را بهترسازی پارسایی و باورمندی به یزدان تبیین می کند.

هدف: نکاح متعه در داستان رستم و سهراب که سبب بی قاعدگی و بروز بحران شده، عدم توانایی زادآوران آن را در گردانش این امر نشان می دهد. آنچه که این نکاح را مکروه جلوه می دهد، عدم تعهّد (گاموفوبیا) رستم است که نتوانسته اس تعدادهای بالفع ل سهراب را شکوفا کند. مسئله آن است که رستم از برای موقعیت اجتماعی فرصت پرداختن به مسائل شخصی را پیدا نمی کند و در امر نکاح با عدم تعهّد مواجه می شود. هدف پژوهش، تعیین سرنوشت مولّدان این نکاح است که پا به عرصه حیات می گذارند. روش: این جستار با روش توصیفی نشان می دهد نکاح رستم و تهمینه از چه نوعی بوده و چه عواملی سبب پیش آمد و پیامدهای منفی آن شده است؟   یافته ها: این داستان براساس موقعیت زمانی و اسطوره ای طرح گردیده و بیانگر وضعیت تهمینه، اتّکا به نوع انتخاب همسر و توانایی او نسبت به پرورش فرزند در قیاس با قرن حاضر است که خالی از بحران نبوده. مطابق یافته ها، رستم و تهمینه به طور یکسان در ایجاد تراژدی داستان نقش داشته اند. نکاح آنها از نوع موقت و اوگ زن، ازدواج با بیگانه و برون همسری است. عواملی چون رخش بالاترین و هوا و بی خردی پایین ترین عامل شکل گیری این نکاح بوده اند. مسئله گمان نیز کم ترین و مرگ بیش ترین پیامد آسیب پذیری را داشته اند که به گونه ضمنی برخاسته از آزمندی بوده است.

آزمندی و میانه روی از بنیادی ترین مضامین اخلاقی هستند که در شکل دادن به زندگی اجتماعی نقش بسیار مؤثری دارند. نفوذ خصیصه آز در جامعه سبب انحطاط و از بین رفتن داد شده و آسیب هایی را سبب می شود؛ به طوری که پیوسته انسان در رنج به سر می برد. آنچه زیست اجتماعی انسان را به سوی بحران می کشاند، خلأهای درونی و ضعف فضیلت های اخلاقی است. فردوسی در شاهنامه آز را به نوعی معادل نیستی می داند. برایند افکار وی میانه روی بوده و هدف این جستار نیز حصول فضیلت راستی است که مبنای سامان دهی زندگی انسان به شمار می رود. پژوهش حاضر در راستای دستیابی به آرمان های کاربردی، با هدف بنیادی و روش توصیفی تحلیلی در نظر دارد تا ابعاد این دو خصلت را در داستان پادشاهی اسکندر بررسی نماید و براساس نظریه اعتدال ارسطو نشان دهد پیامد آزمندی و فقدان میانه روی در پادشاهی اسکندر چه بوده است. یافته ها نشان می دهد با برجستگی فضیلت های خردمندی، داد و دهش، راستی، دو مؤلفه میانه روی و آزمندی نیز به طور فطری در او وجود دارند. یکی از شاخصه های آزمندی در اسکندر میل به جاودانگی است. البته با توجه به شرایطی که در آن قرار می گیرد، از عنصر برتری جویی و خشم استفاده می کند؛ اما میل به کشورگشایی در او بیشترین بسامد را دارد که بازده آن رنج است.