حمید رضا کارگر

افزایش اقدامات سلطه طلبانه بشر در چند دهه گذشته، تحقق رویای دهکده جهانی را به دنبال داشته است. این امر که زیر پرچم جهانی سازی صورت می گرفت سبب پیدایش اقداماتی شد که هر چند در ذات خود جرم بود اما با تعاریف و دیدگاه سنتی و قراردادی حاکم بر جرایم سنخیتی نداشت و افزون بر آن از نظر عناصر تشکیل دهنده، مرتکبان و قربانیان نیز با جرایم سنتی متفاوت بود. حقوق کیفری نیز با نگاهی سنتی به جرم، تنها رفتارهای خلاف قانون را جرم انگاشته و برای آن مجازات تعیین کرده است. این نگرش به جرم رویکردی است مضیق و برپایه اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها، درحالی که نقطه مقابل آن، دیدگاه موسعی است که باورمند است جرم، رفتاری بر پایه نقض حقوق بشری شهروندان است. محور اصلی این پژوهش که برپایه روش روش توصیفی – تحلیلی است واکاوی نقش پدیده جهانى سازى در پیدایش جرایمى است که بی واسطه یا با واسطه از آن پدید آمده اند. به تعبیر دیگر جرایم جهانی، آن دسته از سیاست ها و شیوه های آسیب زای نهادها و موسساتی است که به طور خاص محصول نیروی جهانی سازی هستند و در ماهیت خود در محیط جهانی رخ می دهند. در این پژوهش به جهت گستردگی و اهمیت این جرایم تلاش شده پروایی فراتر از بُعد ملی و بین المللی به موضوع شود تا جرایمی که شوربختانه تا کنون مورد غفلت جرم شناسان و کنشگران حقوق کیفری واقع شده آشکار گردد. هم چنین ضمن واکاوی نقش جهانی سازی در پیدایش جرایم جهانی و ارائه تعریفی دقیق، مانع و جامع، پنداشت رایج نسبت به این جرایم اصلاح شود.

انسان همواره در سودای زندگی بهتر به محیط زیست تعرض کرده و آسیب های بسیاری که برخی جبران ناپذیرند، به آن وارد کرده است. از دیرباز بشر بر این پندار بوده که محیط زیست برای استفاده و بهره آدمی پدیدآمده، هرچند سبب تخریب آن نیز به دست آدمی بوده است. اگرچه در چند دهه گذشته تلاش شده تا با آگاهی بخشی، وضع قوانین و اعمال برخی محدودیت ها از این گنجینه ارزشمند و میراث آیندگان محافظت شود؛ ولی آسیب های جدی و گسترده ای که تا کنون و به صورت سیستماتیک و سازمان یافته توسط دولت ها و شرکت های چندملیتی به محیط زیست وارد شده، نقض گسترده حقوق بنیادین بشر را به دنبال داشته است. پیوند تنگاتنگ میان جرائم حقوق بشری و جرائم زیست محیطی نیز به همین سبب است؛ بنابراین به نظر می رسد یکی از شرایط اساسی حفظ حقوق بشر حفاظت از محیط زیست در برابر جرائم زیست محیطی است. از مهم ترین جرایم زیست محیطی که از دل جنگ ویرانگر و خشونت بار آمریکا علیه ویتنام سر برآورد، اکوساید است که تلاش دوستداران محیط زیست طی چند دهه گذشته برای جرم انگاری این رفتار مخرب بشری به واسطه نفوذ شرکت های چندملیتی و عدم تمایل حکومت ها برای شناسایی این جرم بی نتیجه مانده است. در این پژوهش که به روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی - تحلیلی  ارائه شده ، با نگاهی به سیر تاریخی و تقنینی اکوساید و واکاوی جرایم زیست محیطی از منظر جرم شناسی سبز، جهان بوم و زیست محیطی تلاش شده است ضمن شناسایی مرتکبان این جرم  ضرورت جرم انگاری اکوساید مورد تأکید قرار گیرد.