کیهان حریری

هگل نمایش آنتیگونه را تعارض دو نیروی اخلاقی می داند که کرئون و آنتیگونه نماینده آن هایند. کرئون به عنوانِ مرد نماینده قانون انسانی و خدایان آفتاب است که وظیفه دفاع از شهر را به عهده دارد، و آنتیگونه به عنوانِ زن نماینده قانون الهی، خدایانِ سایه و خانواده است. در این مقاله با بررسی دو قانون الهی استدلال می کنیم که خوانش هگل از آنتیگونه دچار خطاست. نخست، قوانین الهی منحصر به خانواده نیستند و پاسداری از آن ها وظیفه همه انسان هاست. دوم، هیچ تقابلی میان خدایان قدیم و جدید در آنتیگونه وجود ندارد؛ خدایان همگی حامیِ دفن پولونیکس اند. سوم، مردم تبای موافق دفن پولونیکس اند و تقابل شهر و خانواده نادرست است. چهارم، آنتیگونه از تقابلِ زن و مرد پیروی نمی کند، از حدود زنانه خود فراروی کرده و آگاهانه کنشی سیاسی انجام می دهد. در نهایت، کرئون خودکامه ای است که اعمالش از سوی خدایان و مردم ناپسند شمرده می شود و تقابلِ آنتیگونه تقابلِ خودکامه و خداست.

انوری از جمله شاعرانی است که اشعارش هم در روزگار خودش مورد استقبال واقع شد و هم در باقی دوران از جایگاه والایی در ادبیات فارسی برخوردار بوده است. جنگ نویسان نیز مانند باقی اهالی ادب به انوری و اشعارش توجه ویژه ای داشتند. به همین خاطر، یکی از منابع مهمی که برای دستیابی به اشعار انوری و ضبط های صحیح آن وجود دارد، جنگ ها و سفینه های شعری است. در این مقاله کوشیده ایم اشعار انوری را در دستنویسی معروف به «جنگ یحیی توفیق» محفوظ در کتابخانه توفیق یحیی ترکیه -و به روایت ترقیمه، کتابت 754ه.ق- بررسی کنیم. برای این کار اولاً، اشعار نویافته او را که در دیوان انوری به تصحیح مرحوم مدرس رضوی و همچنین مرحوم نفیسی نیامده بود، معرفی کرده ایم. ثانیاً، اشعاری را که تنها در دیوان مرحوم نفیسی آمده است نقل کرده ایم و در انتها، نکاتی را درباره برخی ابیات دیگر جنگ و تصحیح پیشین این ابیات ذکر کرده ایم.