محمود کلاهچیان

مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر معیارهای سه گانه عزت، حکمت و مصلحت نظام در برگیرنده محورهای پنج گانه امنیت پایدار نظام جمهوری اسلامی ایران در دو بعد نرم و سخت است که رهاورد آن تضمین تمامیت ارضی، استقرار و الگو سازی شیوه حکومت و انسجام اجتماعی در فرایند تبدیل سازی ملت به امت اسلامی است. دراین میان، نقش کارگزاران امنیت (رسمی غیررسمی) در مکتب امنیتی براساس راهبردهای حفظ وضع موجود، واقعیت های موجود، فرصت محوری، دفاع تهاجمی و بازدارندگی در معادله سازی تهدید فرصت و مدیریت امنیتی آن مبنای این نوشتار خواهد بود. هدف این مقاله، جانمایی کارگزاران امنیت در لایه های حاکمیتی و بیان مأموریت ها و وظایف آنان است. پرسش اصلی مقاله آن است که: «جایگاه و کارکرد کارگزاران امنیت در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی چیست؟» این مقاله ازنظر روشی و به لحاظ ماهیت، کیفی است و به لحاظ هدف، کاربردی و ازطریق روش گردآوری اسنادی (تحلیل محتوا) و قضاوت خبرگی (فن دلفی) اقدام به استخراج مدل مفهومی مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران و جایگاه کارگزاران در دو بعد (رسمی و غیررسمی) نموده  است. براساس روش بیان شده، چهار لایه: حکومت، امنیت اجتماعی، مکتب امنیتی نظام و امنیت پایدار ترسیم و برمبنای آن کارگزاران امنیتی در لایه های چهارگانه فوق مشخص و تبیین شده اند.

در این پژوهش با استفاده از روش مکتور تلاش شده تأثیر استراتژی های بازیگران مختلف بر مسئله تروریسم در غرب آسیا تبیین و تعامل بین بازیگران بررسی شود. نتایج نشان می دهد با کاهش حمایت های مالی و لجستیکی از تروریسم تکفیری و افزایش اراده بازیگران برای مقابله با آن ، گروه های تکفیری امکان قدرت گیری در شرایط خلأ قدرت یا رقابت و عدم همکاری بین بازیگران را ندارند. با این حال، بدیهی است همچنان کانون های بحرانی در منطقه وجود خواهد داشت که برخی از کشورها سعی خواهند کرد با سوءاستفاده از آن ها، اهداف راهبردی خود را پیگیری کنند و گروه های تروریستی را در مقابل رقبای خویش قرار دهند.

عصر اطلاعات دربرگیرنده تغییرات و ایجاد شکاف های اساسی در تعبیر اطلاعات استراتژیک می باشد. هرچند نقش اطلاعات استراتژیک را می توان با مقوله ای به نام تصمیم مشخص کرد و رویکرد آینده محوری در تصمیمات استراتژیک شرط حیات استراتژی ها می باشد؛ اما کارکرد آن دو وجه مستقیم را دربرمی گیرد: اول شناخت و برآورد همه خبرهای اطلاعاتی که به وضع کنونی مربوط می شود و دوم دریافت، تحلیل، نتیجه گیری و تولید اطلاعات که می تواند به هر نحوی از غافلگیری استراتژیک در آینده جلوگیری کند. این تصویرسازی در عصر اطلاعات ما را وامی دارد تا ضمن شناسایی ویژگی های عصر اطلاعات و تبیین کارکردهای اطلاعات استراتژیک، به بیان چالش های فراروی آن در عصر اطلاعات بپردازیم. این چالش ها به ترتیب عبارتند از چالش در نوع اطلاعات، چالش در تولیدکننده اطلاعات، چالش در فضای تحلیل اطلاعات، چالش در ابزار تحلیل، چالش در نوع مشتری و چالش در نوع تهدیدات. نتیجه آنکه در عصر جدید حوزه غافلگیری به ویژه در زمینه تهدیدات بدون تهدیدگر، به مراتب برجسته تر، حساس تر و کاراتر شده است.