لیلا داوودی زاده

مقدمه: خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی در نهادینه سازی، پذیرش و ترویج فرهنگ بهره وری نقشی کلیدی دارد. از آنجایی که خاستگاه بهره وری، ادبیات اقتصاد و مدیریت بوده، نتوانسته است پیوندهای مفهومی خود را با نهاد «خانواده» برقرار کند. بدین ترتیب نیاز است مفهوم «بهره وری خانواده» در بعد درون خانوادگی تبیین شود. این تحقیق در پی آن است با احصای مولفه ها، ابعاد و لایه های مختلف مفهومیِ بهره وری خانواده، آن را در قالب یک مدل استخراج کند. روش: با مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه با خبرگان امر، اقدام به تحلیل مضمون با تاکید بر حوزه «بهره وری اقتصادی» شده است. یافته ها: طبق مدل مفهومی، خانواده ورودی هایی دارد که در چارچوب کنش و تصمیم گیری آن را تبدیل به خروجی های مختلف اقتصادی و اجتماعی در خانواده و جامعه می نماید. اما هر نوع تصمیمی که خانواده اخذ می کند، اثرات و پیامدهایی برای ورودی ها و سرمایه های اقتصادی و اجتماعی اش دارد. تحلیل مدل بهره وری اقتصادی خانواده نشان داد که فرهنگ بهره وری یک نظام معنایی را با خود همراه داشته و بر رفتارهای اقتصادی تحمیل می کند. بدین ترتیب با ترکیب و امتزاج اقتضائات خانواده و فرهنگ بهره وری فرارفتارهای مطلوب اقتصادی به تفکیک حوزه های کنش (شامل کار و تولید، دارایی سرمایه ای و فیزیکی، یارانه دولت، اعتبار، وام، مخارج ضروری، مخارج رفاهی و تجملی، پس انداز، سرمایه گذاری، مخارج خیریه، انتقال های بین نسلی، دین و قرض، مدیریت ریسک و بیمه، مالیات، تخصیص و بازیافت) به دست می آیند. بحث: تصمیم های بهره ورانه موجب افزایش سطح ورودی و تصمیم های غیر بهره ور موجب کاهش یا اتلاف منابع خواهد شد و این حلقه بازخورد همواره ادامه خواهد داشت. مولفه های فرهنگ بهره وری در خانواده قابلیت تکرار و تمرین دارد و این فرهنگ از طریق خانواده به راحتی می تواند انتقال یابد. افراد در تصمیمات خُرد و کلان خود، می توانند سطح بهره وری را تعیین کرده و حتی پیامدها و عواقب انتخاب های خود را شاهد باشند. همچنین تحلیل فرارفتارها نشان داد سه رکن نیاز، توانمندی و باور در واقع همان اهرم های مداخله در تعیین میزان بهره وری اقتصادی خانواده هستند که موجب تنوع سبک زندگی اقتصادی خانواده ها می شوند.