امیرحسین تکیان

در پایان کنفرانس آلماآتا، مراقبت های اولیه سلامت به عنوان رویکرد مبنایی در حوزه سلامت و کلید تحقق اهداف «بهداشت برای همه» مطرح گردید و کشورهای عضو پذیرفتند که راهبردهای نظام سلامت خود را بر همان اساس تدوین کنند. در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران نیز، راهبردهای مختلفی در این زمینه اتخاذ گردید، از جمله ایجاد خانه های بهداشت در مناطق روستایی و برنامه های گسترش آن، تشکیل رابطین بهداشت با هدف فعال سازی خدمات در مراکز شهری و طرح پزشکی خانواده. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی راهبردهای اتخاذشده در جهت گسترش خدمات مراقبت های اولیه سلامت (PHC) در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا با بهره گیری از ابزار کنترل راهبردیِ کارت امتیازی متوازن متناسب سازی شده جهت ارزیابی راهبردهای PHC، چارچوب مفهومی اولیه استخراج و به خبرگان عرضه و سرانجام با استفاده از روش تحلیل مضمون، این بسته راهبردی، ارزیابی شد. در راستای نیل به هدف پژوهش، پنج منظر مختلف شامل منظر جهت گیری های کلان، منظر ذی نفعان، منظر مالی، منظر رشد و یادگیری و منظر فرآیندهای داخلی به عنوان مضامین فراگیر در شبکه مضامین، ارزیابی شدند. علی رغم آنکه محوریت خدمات PHC در نظام سلامت، از اهرم های این خدمات است اما راهبردهای اتخاذ شده باعث خروج این خدمات از محوریت ارائه خدمت در نظام سلامت گشته است؛ بنابراین، از منظر جهت گیری های کلان، ضعیف ارزیابی می شوند. نکته مهم آن است که ضعف راهبردهای PHC در این مؤلفه، بر سایر مؤلفه ها نیز اثرگذار بوده و نتیجه گیری نهایی آنکه علی رغم اهمیت اثبات شده خدمات PHC در دنیا، راهبردهای گسترش مراقبت های اولیه سلامت در جمهوری اسلامی ایران در راستای ارزش های محوری این خدمات ضعیف ارزیابی شده و این خدمات به نوعی واجب فراموش شده ی نظام سلامت به حساب می آیند.