فرشته رضاییانی

رسانه ها به عنوان یکی از ارکان اصلی آگاهی بخشی و فرهنگ سازی در جوامع کنونی، می توانند بر انتظارات افراد جامعه مؤثر باشند. سینما یکی از اثرگذارترین انواع رسانه است که تأثیر بسزایی بر شکل دهی به فرهنگ عمومی جامعه و چارچوب های ذهنی مردم دارد. ازاین رو، هدف از پژوهش حاضر تعیین سیمای ترسیم شده از روان درمانی و متخصصان حوزه سلامت روان، در دو دهه اخیر سینمای ایران است. روش پژوهش، تحلیل محتوای کمی بوده و جامعه آماری، از فیلم های سینمایی دهه هشتاد و نود تشکیل شده است. دو مؤلفه اصلی برای انتخاب نمونه، داشتن دست کم یک شخصیت در نقش متخصص حوزه سلامت روان یا وجود شخصیتی با فعالیت حرفه ای در این حوزه و جلسه درمان حضوری بوده و به منظور دستیابی به هدف پژوهش، پس از طرح سه پرسش، در سه بخش مختلف، با بررسی 16 مؤلفه، به آنها پاسخ داده شده است. نتایج نشان می دهد که چهره ترسیم شده از روان درمانی، چهره ای مردانه، منحصر به روان پزشکی و روان شناسی بوده و در اغلب موارد، درمان جنبه فردی داشته است، از طرفی مراجعان، بیشتر زن و جوان بوده اند. داده ها حاکی از بی توجهی فیلم ها به اصول اخلاق حرفه ای در مشاوره و روان شناسی داشته اند. به این ترتیب، می توان نتیجه گرفت که چهره ارائه شده از روان درمانی و متخصصان حوزه سلامت روان، چهره ای غیرحرفه ای و به دور از واقعیت است و می تواند مخاطب سینما را تحت تأثیر قرار دهد.

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تصویر ارائه شده از اختلالات روانی و افراد مبتلا به این اختلالات در دو دهه ی اخیر سینمای ایران انجام شد. روش: در این راستا با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد زیادی فیلم سینمایی مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً ۱4 فیلم بر اساس ملاک های ورود به تحقیق انتخاب شدند. سپس فیلم ها با روش تحلیل محتوای کیفی و رویکرد قیاسی تحلیل شدند. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد چهره ی ترسیم شده از افراد مبتلا به اختلالات روانی در این فیلم ها، چهره ای مردانه و محدود به قشر جوان و از طبقه ی بالای جامعه است. همچنین این چهره، خطرناک، بی ثبات، ناتوان و بی مسئولیت است. از طرفی اختلالات روانی در این فیلم ها، به ندرت درمان پذیر نشان داده شده اند. در مورد آگاهی و حمایت خانواده نسبت به اختلالات روانی، در 71/35٪ از فیلم ها، خانواده ها نسبت به وجود اختلال روانی در فرد آگاهی داشتند و از او حمایت می کردند. اما در سایر فیلم ها ما شاهد یک جو منفی و خالی از حمایت و آگاهی نسبت به اختلال روانی و فرد مبتلا به آن اختلال بودیم که همین مساله در بسیاری از موارد، روند درمان یا بهبود فرد را دچار مشکل می کرد. نتیجه گیری: آثار منفی ترسیم چنین چهره ای بر فرهنگ عمومی و در نهایت سلامت روان آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت.