عادل بذرام

هدف پژوهش حاضر، بررسی سازوکارهای ذهنی تصمیم گیری در دوراهی های اخلاقی بوده است. اهداف موردنظر در پژوهش عبارت بودند از: 1. تأثیر دو اصل اخلاقی اثر دوگانه و تماس شخصی بر تصمیم گیری شرکت کننده ها؛ 2. رابطه هیجان فوری با تصمیم گیری اخلاقی و ۳. بررسی میزان آگاهی افراد از اصول زیربنایی تصمیم گیری های اخلاقی خود در شرایط محدودیت زمانی. این پژوهش ازجمله طرح های ترکیبی بوده است. ابزار پژوهش شامل سه سناریو بود که از پژوهش های مشابه اقتباس شد. جامعه آماری شامل دانشجویان فعال در شبکه های مجازی مربوط به دانشگاه های سراسری شهر تهران بود. حجم نمونه 129 نفر بود و ازطریق روش دردسترس نمونه گیری انجام شد. برای تجزیه وتحلیل آماری نیز از آزمون تحلیل واریانس، آزمون تعقیبی توکی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس نتایج پژوهش، تأثیر هر دو اصل مذکور بر تصمیم گیری اخلاقی آزمودنی ها به طور معنی داری (001/0 p ) تأیید شد. همچنین، مشخص شد که آزمودنی ها از اصول مذکور آگاهی ندارند. همچنین، میان میزان پذیرفتنی بودن به لحاظ اخلاقی و هیجان خوشایندی درباره واقعه اخلاقی رخ داده، در سناریوها در شرایط محدودیت زمانی همبستگی مثبت (01/0 p  ) وجود داشته است. از یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که تصمیم گیری اخلاقی تابع سیستمی دوگانه است که عبارت اند از: 1. سیستمی شهودی، خودکار، فوری، جهان شمول و مبتنی بر هیجان که تابع سازوکارهای ذهنی بنیادین و حاصل فرایند انتخاب طبیعی است و فرد نسبت به آنها آگاهی چندانی ندارد و 2. سیستم منطقی که حاصل تقکر آگاهانه است و مسبب ارائه توجیهاتی برای تصمیم گیری های اخلاقی فوری می شود.  

سه اصل اثر دوگانه، اصل تماس شخصی، و اصل عمل کردن به عنوان سازوکارهای روانی موثر بر تصمیم گیری های اخلاقی انسان در دوراهی های واگن قطار در نظر گرفته می شوند. با توجه بر ادعای جهان شمول بودن این سازوکارها، هدف این پژوهش بررسی نقش سه اصل مذکور بر تصمیم گیری های اخلاقی در دوراهی های واگن قطار در فرهنگ شرقی مردم ایران بوده است. در این پژوهش که از جمله طرح های نیمه آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون یک گروهی بوده است از چهار سناریو استفاده شد که در پژوهش های مشابه به کار رفته بودند. جامعه آماری این پژوهش، جمعیت عمومی فعال در شبکه های اجتماعی مجازی بوده است. حجم نمونه 235 نفر با میانگین سنی 34/30 بوده است. از میان آزمودنی ها، 143 نفر زن و 92 نفر مرد بوده اند. جهت تجزیه و تحلیل آماری از آزمون "مک نمار " استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش تاثیر هر سه اصل مذکور بر تصمیم گیری اخلاقی آزمودنی ها در دوراهی های واگن قطار به طور معنی داری (05/0> Pvalue) تایید شد. بنابراین این پژوهش نشان می دهد که هر سه اصل تماس شخصی، عمل کردن، و اثر دوگانه بر تصمیم گیری های اخلاقی آزمودنی ها اثرگذار هستند.

فابینگ پدیده ای نوظهور در دنیا می باشد که با پیشرفت تلفن های هوشمند نقش پرنگ تری در جوامع مدرن پیدا کرده است. این پژوهش با هدفی کاربردی، سعی در هنجاریابی پرسشنامه پدیده فابینگ و مطالعه و شناسایی این پدیده داشته است. روش این پژوهش از نوع همبستگی، و جامعه آماری آن شامل جمعیت عمومی کاربران تلفن های هوشمند و شبکه های مجازی بوده اند. حجم نمونه پژوهش حاضر شامل 408 نفر می باشد که توسط پرسشنامه ای اینترنتی، نمونه گیری شدند. در این پژوهش از مقیاس عمومی فابینگ(چوتپیتایاسونوند، کارن و داگلاس ، 2018)، و مقیاس اعتیاد به تلفن همراه سواری(سواری، 1393)، و جهت تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد. یافته های این پژوهش روایی و پایایی مناسبی برای پرسشنامه مقیاس عمومی فابینگ نشان دادند. همچنین روایی همگرای میان دو پرسشنامه مقیاس عمومی فابینگ و پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه سواری 77/0 بدست آمد. بر مبنای نتایج بدست آمده، پرسشنامه مقیاس عمومی فابینگ قابل استفاده برای جمعیت عمومی مردم ایران می باشد.