کیانوش جهاندیده

سایه در فیلم، یک مفهوم تکنیکی و محتوایی است که گستردگی ابعاد آن در تاریخ سینما، موجب پدیدارشدن تحلیل های بسیار متنوعی گشته است. این مسئله که سایه پدیده ایست قابل خوانش و تحلیل آنها از ضرورت بالایی برخوردار است، فرض کلیدی این مقاله می باشد که به موجب آن به سئوالاتی مانند مفاهیم و کارکردهای ساختاری سایه در فیلم چیست؟ و آیا سایه از ابعادی فرهنگی در هر دوره تاریخی برخوردار بوده است؟، پاسخ داده خواهد شد. سایه بخشی از میزانسن فیلم به شمار می آید و در نتیجه تحلیل سایه، بخشی از نقد میزانسن است. این مقاله نخست با ارائه پیشینه ای از پیدایش و بهره گیری ادبی از سایه، پیش زمینه های فرهنگی- نمایشی سایه را بررسی می نماید. سپس با استفاده از روش نقد میزانسن و با توجه به زمینه های تاریخی، به تحلیل مفاهیم سایه در دوران سینمای کلاسیک تا آغاز دهه1960 و با تاکید بر فیلم نوآر می پردازد، به برخی از مهم ترین نمونه های سبکی سایه پردازی اشاره خواهد کرد و با تاکید بر اینکه فرم و اندازه سایه در برگیرنده مفاهیمی پنهان در ارتباط با کاراکتری است که سایه را آفریده، به خوانش این مفاهیم می پردازد.