عباس جوانشیر

خصیصه گفتگومداری پیامبر اکرم (ص) از ویژگی های فردی و اجتماعی مشهور ایشان است که در برخی آیات به آن اشاره شده است. این خصیصه با وجود محاسن گره گشا ممکن است برحسب مواجهه با نوع مخاطب دارای چالش هایی در اثرگذاری موفق باشد. این پژوهش با استناد به یکی از روش های طبقه بندی رفتار به نام روش DISC که براساس آن گرایش های اصلی و غالبی افراد دسته بندی، و با استفاده از گزارش های قرآن رفتارهای فردی و اجتماعی پیامبر اکرمn نظام مند و زنجیره ای ترسیم می شود؛ می کوشد تا پیوستگی خصیصه گفتگومداری با سایر اوصاف پیامبر اکرمn را مشخص سازد؛ بدین ترتیب ده ویژگی شخصیتی پیامبر اکرمn که گفتگومداری یکی از آنهاست، مشابه شاخصه های مدل S و ترکیب آن با I و C قلمداد شد که گویای پیوستگی رفتاری این خصیصه با سایر ویژگی هاست و ضمن اشاره به برخی پیامدهای گفتگومداری، هشت رفتار تعدیلی که خداوند به پیامبر اکرمn توصیه فرموده، مطرح شده که مشابه آن در شاخصه های مدیریتی مدل D و ترکیب آن با C دیده می شود. روش پژوهش در این مقاله تحلیل محتوای کیفی ترکیبی است؛ یعنی براساس تحلیل محتوای کیفی، داده های قرآنی هم زمان تحلیل و با رویکرد ترکیبی (استقرایی و قیاسی) انجام شده است.

هدف این پژوهش واکاوی مفهوم اراده انسان براساس آیات قرآن کریم و ارائه الگوی اراده متعالی انسان مبتنی بر روش تجزیه و تحلیل مضمون (Thematic Analiysis) و بررسی نقش اراده در تعالی شخصیت انسان است. با استفاده از روش مزبور، براساس نسخه براون و کلارک (2006) مفهوم اراده انسان در قرآن واکاوی و رمزگذاری شد و بر مبنای رمزهای به دست آمده، الگوی اراده متعالی انسان ارائه گردید. موضوعات به دست آمده عبارتند از: افراد دارای اراده، رابطه اراده خدا و اراده انسان، متعلق اراده خداوند، متعلق اراده انسان و اسباب تعالی اراده انسان. با تحلیل داده های به دست آمده و معلوم ساختن جایگاه هریک از آنها نسبت به یکدیگر، الگوی اراده تعالی بخش شخصیت با رویکرد قرآنی حاصل شد.

یکی از مهم ترین گوهرهای انسان که خداوند در وجودش به ودیعه نهاده عزت نفس است، این خصوصیت ممتاز که داشتن آن تنها ویژه اشرف مخلوقات است و انسان به وسیله آن از دیگر موجودات متمایز می گردد، عزت نفس اساس شخصیت آدمی را شکل می دهد مقاله حاضر درصدد نگاهی اجمالی به پیامدهای عزت نفس از منظر اسلام و علم روانشناسی می باشد، یافته های تحقیق حاضر که به شیوه توصیفی تحلیلی و جمع آوری کتابخانه ای مطالب صورت گرفته حاکی از آن است که از جمله پیامدهای عزت نفس در اسلام تقویت اراده که در انجام هیچ کاری احساس درماندگی و شکست نمی کند، دوره از گناه زیرا انسان اگر احساس عزت در وی شکل گرفت و این احساس با معرفت قلبی و یقینی همراه بو از اطاعت خدا دور نمی ماند و به سرپیچی از فرمان خدا دست نمی زند، قناعت، شجاعت، عفو، بردباری، پست شمردن امیال نفسانی می باشد و از پیامدهای عزت نفس از منظر روانشناسی می توان به پیشرفت و خودآگاهی اشاره نمود. خودآگاهی (واکنش بر پایه احساسات، اندیشه ها و رفتار) از دیگر ویژگی های فرد دارای اعتماد به نفس است از آنجا که تصوری شفاف و قاطع از درست و نادرست دارند، آنان در مواجهه با یک تصمیم سخت یا یک بحران، آشفته و پریشان نخواهند شد. به اهداف خویش دست می یابند چراکه نقاط ضعف و قدرت خویش را به خوبی می شناسند، از نقاط ضعف خود تا حد امکان دور می شوند و از نقاط قوت خود نهایت بهره را می برند.