ناصر چاری

ملک محمود سیستانی که همزمان با حمله افاغنه به اصفهان بر مناطق تون و طبس حکومت می کرد، موفق شد تا با سقوط اصفهان صفویه، بر شهر مشهد و بخش های زیادی از خراسان حدود چهار سال مسلط شود. وی در بدو امر با سرکوب مخالفان در مشهد محیط امنِ توام با رعب و وحشت ایجاد کرد. در ادامه به دیگر شهرهای خراسان حمله برده و با تاجگذاری و ضرب سکه مساله ای دیگر در شرق کشور پدید آورد. در سایه این اقتدار خطر ابدالیان و ازبکان که مدتها شهر و منطقه را تهدید می کرد، رفع گردید. دست اندازی ملک محمود به اموال حرم رضوی و تغییر تولیت و همچنین برخوردهای او با رعایا و اخذ مالیات های سنگین موجبات فراهم آمدن نارضایتی عمومی شد. شاه طهماسب دوم سرانجام به کمک نادرقلی افشار مشهد را محاصره و ملک محمود دستگیر و مقتول گردید. آنچه در این تحقیق در پی آن هستیم این است که به این سؤال پاسخ داده شود که اوضاع سیاسی و اجتماعی مشهد قبل و بعد از تسلط ملک محمود چگونه بوده است؟ این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع و پژوهش ها، زمینه های حضور ملک محمود در مشهد را مورد بررسی قرار داده و سلوک وی با شهروندان و اثرات این دوره در امنیت داخلی و دفع حملات خارجی را تحلیل و تشریح کند.

در جریان نا آرامی های برخی از افاغنه قندهار در دوره شاه سلطان حسین صفوی(1135-1105) و تسلط این گروه بر اصفهان عاملان سیستانی دولت صفوی در کرمان، قندهار، سیستان، تون و طبس در واکنش این جریان به تقابل و تعامل یا افاغنه بر آمدند. فرض اصلی این است که پراکندگی عاملان سیستانی در ایران و همجواری قندهار و سیستان، برخورد میان این دو گروه را غیر قابل اجتناب می کرد. سوال مهم در این مقاله که به آن پاسخ داده می شود این است که این عاملان چه کسانی بودند؟ ودیگر اینکه تقابلات و تعاملات آنها چه تاثیری در کیفیت و کمیت توان نظامی افاغنه داشت؟ در این مقاله که با استفاده از داده های تاریخی و با بهره گیری از روش تحلیلی- توصیفی آماده شده به این نتیجه می رسیم که این عاملان در صورت مدیریت صحیح توسط صفویان و اقدامات عاقلانه تر می توانستند از سقوط پایتخت جلوگیری کنند. کلید واژه: افغان، کیانیان سیستان، صفویه، قندهار