سمانه معظم

یکی از گذرگاه های قابل توجه در مسیر شناختِ مناسبات هویتی زنان در ایران معاصر، بازخوانی و تفسیر نزاع های گفتمانی در تحدید و تعریف امر سکسوال و پیوند آن با هستیِ فکری و عملی زنان است. بُعدی که اگر مغفول بماند، می تواند زنان را از شناختی دقیق نسبت به وضعیت خود، مطالبات و حقوق اجتماعی و سیاسی شان محروم کند. این مقاله با تکیه بر تحلیل تاریخی و تحلیل گفتمانی مستخرج از نتایج مصاحبه عمیق با 8 زن از متولدین دهه شصت در ایران، صورت های گفتمانی حاکم حول دال زن و سکسوالیته را ترسیم نموده و نزاع های هژمونیک بر سر معنابخشی به آن را –با محوریت حذف و ادغام امر سکسوال- در بزنگاه های تاریخی نشان می دهد. نتیجه این مطالعه، شناخت سوژه های گسترده تری در هیأت گفتمان مقاومت در ایران ِ پس از انقلاب -که ما در این جا آن را گفتمان فمینیسم سیّال خوانده ایم-بود که سوژگی شان با منطق نظری این تحقیق، نتیجه تجمیعی از مطالبات سرکوب شده توسط گفتمان مسلّط است. همچنین نشان داده ایم که چگونه افراد در متن زندگی روزمره شان به این گفتمان واکنش نشان می دهند و آن را در نحوه کاربست حک و اصلاح و دستکاری می کنند.

تشخیص احتمال شناخت زنانه در تاریخ فرهنگی نجد ایران، قصد اصلی ما برای سفر به عصرِ تاریخیِ پیشابرنز و پسابرُنز و کشف نمودهای شناختِ زنانه در آن اعصار و نشانگانی از ماندگاریِ آن در اعصار بعدی است. حوزه ی ما جامعه شناسی شناخت و روش ما، با پرهیز از نظام های تفسیری موجود، خوانشِ تاریخ نگارانه متونِ مدلّل تاریخ، در تلاقی دو رویکرد دیالکتیکی و هرمنیوتیکی،یعنیتعامل و مراودهدائم میان ذهنیت نویسندگان و عینیت تاریخ،در مقام تفسیر آناست. این بررسی شرایط پیدایش شناخت و عناصر آن در الهیّات (به عنوان مهم ترین حوزه ی مُعرّف شناخت هر عصر)، اسطوره ها و الهیّات اسطوره ایِادوارِ پیدایش کشاورزی، شکل گیریِ اجتماعات مُبتنی بر آن، تغییرات آن الهیّات و اساطیر پس از مهاجرت آریاییان و تشکیل جوامع دولت مرکز و تغییرات زنانگیدر الهیّات را شامل شده شده است. مهم ترینِ این نمودها در یافته ها و تفسیر ما از ساخت ِشناخت زنانه ی ایرانی شامل «اصالت زندگی و خردوندیِ پشتیبان آن»، «تنیدگی ابژه/سوژه در الگوی شناخت»، «عینیت نافذ»، «وساطتِ موثر»، «ادراکِ دَوَرانیِ زمان و جاودانگی درعین کرانمندی» است. روشن است کشف و پی گیریِ نشانِ هر حدودی از الگوهای شناخت زنانه در بنیادهای تاریخی-اجتماعی و سیر تحولات و تطورات تاریخی شان، در مقایسه با استفاده از الگوهای نظریِ غیرتاریخی و ذات انگارانه، رهنمای فهم و تفسیرِ هرچه غیرجانبدارانه تر تاریخ ایران، زنان و شناخت زنان ایرانی خواهد بود.