امیرعلی کریمی

امروزه بحث سیاست گذاری مبتنی بر شواهد و داده محور در زمینه نوآوری، روزبه روز اهمیت گسترده تری می یابد؛ لذا دانشمندان به این موضوع دست یافته اند که تا زمانی که داده های خرد و متقن از سطح شرکت ها، به منظور سنجش نوآوری آن ها جمع آوری نشده و مورد تحلیل قرار نگیرد، نمی توان انتظار تدوین سیاست های کارا و اثربخش را داشت. یکی از مهم ترین روش های سنجش نوآوری، سنجش کارایی آن است. تاکنون کارایی نوآوری، چه در سطح کلان، ملی و یا خرد و شرکت ها، موردسنجش قرارگرفته است ولی مدلی که با استفاده از آن بتوان پیشنهادهای بهبود برای شاخص های ورودی و خروجی ارائه نمود، به کار گرفته نشده است. در این پژوهش ابتدا بر مبنای ادبیات موضوع و داده های موجود، به منظور محاسبه کارایی نوآوری، شاخص های ورودی و خروجی مشخص شدند، سپس بر مبنای داده های جمع آوری شده در اولین پیمایش نوآوری ایران، کارایی نوآوری شرکت های چهار صنعت پیشرفته نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، تولید محصولات الکترونیک، میکروالکترونیک و مخابراتی و هوافضا، با استفاده از مدل جمعی تحلیل پوششی داده ها، بررسی شد؛ علاوه براین نقش و اهمیت اندازه شرکت ها در کارایی آن ها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 23.72% از شرکت های نانوتکنولوژی، 20% از شرکت های تولید محصولات الکترونیک؛ میکروالکترونیک و مخابراتی، 18.33% از شرکت های حوزه بیوتکنولوژی و 18.18% از شرکت های صنعت هوافضا کارا شده اند. علاوه بر نوع صنعت، اندازه آن ها نیز تأثیر جدی در کارا بودن یا کارا نبودن شرکت ها داشته است؛ بدین ترتیب که در صنایع نانوتکنولوژی و هوافضا هر چه اندازه شرکت ها بزرگ تر می شود، درصد کمتری از آنان کارا هستند. حال آنکه در صنعت تولید محصولات الکترونیک؛ میکروالکترونیک و مخابراتی، درصد شرکت های کارای با اندازه بین 10 تا 50 نفر بیشتر از شرکت های با اندازه کمتر از 10 نفر و شرکت های با اندازه بیشتر از 50 نفر است. در صنعت بیوتکنولوژی نیز روندی کاملاً متفاوت با روند نانوتکنولوژی و هوافضا دیده می شود به این ترتیب که هر چه اندازه شرکت ها بزرگ تر می شود، درصد کارایی آن ها نیز افزایش می یابد.

ارزیابی در صنعت سرمایه گذاری ریسک پذیر یکی از موضوعات چالشی فعالان و محققان این حوزه است. زمان بسیار محدود ارزیابی، عدم وجود اطلاعات مورد نیاز برای امکان سنجی اقتصادی طرح های سرمایه گذاری ریسک پذیر، خطاهای شناختی ارزیاب و ... همگی موجب شده تا ارزیابی طرح ها در سرمایه گذاری ریسک پذیر از دیگر موارد مشابه مجزا گردد و دقت و سرعت در ارزیابی به یکی از مزیت های سرمایه گذاران ریسک پذیر تبدیل شود. در این مقاله تلاش می شود تا با استفاده از روش ریاضی تحلیل پوششی داده ها، کارآیی متقاطع و روش تصمیم گیری ویکور، بخشی از مشکلات ارزیابی به وسیله کاهش زمان غربال گری، کاهش تأثیر سلیقه و تعصبات ارزیاب، فراهم کردن امکان تصمیم گیری گروهی، فراهم کردن امکان مقایسه تعداد زیاد گزینه ها با در نظر گرفتن تعداد زیاد معیارها و وزن آنها، عدم نیاز به تعیین وزن معیارها تعدیل گردد. برای این منظور از طریق مصاحبه با فعالان داخلی سرمایه گذاری ریسک پذیر معیارهای بومی استخراج شدند و عملکرد مدل ریاضی پیشنهادی با پیاده سازی در شرکت سرمایه گذاری کارآفرینی هاتف و مقایسه با نظر خبرگان، بررسی گردید. مجموعه معیارهای بومی و همچنین ارائه روش ساده و کارآمد ریاضی تصمیم گیری، بدون نیاز به وزن معیارها و یکسان کردن بعد معیارها از جمله دستاوردهای این پژوهش می باشد. نتیجه به دست آمده از مدل برای طرح رتبه اول با نظر ارزیابان شرکت برای اطلاق طرح نمونه به آن، همخوانی داشت البته اطلاعات کافی برای مقایسه رتبه بندی سایر طرح ها با نظر کارشناسان در دست نبود.