امیر الداغی

زیست فناوری یکی از جدیدترین فناوری هایی است که باعث افزایش تولیدات کشاورزی، تسریع در بهبود بیماری ها، رفع آلودگی های محیط زیست و... شده و برای گسترش و اشاعه آن نیاز به اقداماتی می باشد که یکی از مهم ترین آنها تجاری سازی فناوری است. امروزه برای پژوهشگران و متخصصان زیست فناوری کشور چاپ مقاله و دستیابی به دانش فنی ترکیبات جدید در این حوزه کار سختی نیست اما ورود به بازار و تجاری سازی محصولات زیست فناوری موضوعی است که در کشور واجد ضعف جدی است. یکی از مراحل اصلی در تجاری سازی، قیمت گذاری فناوری است. این تحقیق به دنبال ایجاد چارچوبی جدید به منظور تسهیل در تجاری سازی فناوری های حوزه زیست فناوری از طریق ارائه مدلی برای ارزش گذاری و رتبه بندی اختراعات ثبت شده این حوزه است. بر همین اساس با استفاده از تحلیل محتوای استنباطی، معیارهای موثر بر ارزش فناوری از مقالات و کتب این حوزه استخراج و در اختیار خبرگان قرار گرفت تا آنها به هر یک از این معیارها وزنی اختصاص دهند. وزن دهی به شاخص ها با استفاده از روش حداقل مربعات لگاریتمی فازی(FLLSM) انجام شد و در مرحله بعد با استفاده از بانک اطلاعاتی موجود در ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری و دیگر مراکز متولی زیست فناوری در کشور، اطلاعات مربوط به 54 اختراع ثبت شده در کشور در حوزه های پنج گانه زیست فناوری (شامل زیست فناوری دریایی، محیط زیست، شیمی، پزشکی و کشاورزی) استخراج گردید. در نهایت هم اختراعات ثبت شده این حوزه های کاربردی با استفاده از روش FGTMA رتبه بندی شدند. نتایج به دست آمده از این پژوهش موید آن است که مهم ترین پارامترهای تاثیرگذار بر ارزش فناوری، معیار بازار است. به علاوه حوزه های جذاب در بخش زیست فناوری نیز به ترتیب عبارتند از: محیط زیست، کشاورزی، پزشکی، شیمی و دریا.

امروزه با ظهور کسب و کارهای فناورانه و شکل گیری اقتصاد دانش بنیان، تقاضا برای قیمت گذاری فناوری افزایش یافته است. تاکنون روش های زیادی برای قیمت گذاری فناوری معرفی شده اند، ولی همه آن ها دارای محدودیت هایی هستند که استفاده از آن ها را در شرایط خاصی میسر می کند. این مقاله با هدف ایجاد مدلی به منظور انتخاب روش مناسب قیمت گذاری فناوری در پروژه های مختلف انجام شد. برای رسیدن به این هدف، شاخص های موثر بر انتخاب روش مناسب، در سه بعد طبیعت فناوری، سیاست درون سازمانی و تعاملات بیرونی، امتیازدهی شدند.در  بخش اول این مقاله به بررسی پیشینه پژوهش و مفاهیم مرتبط به قیمت گذاری فناوری پرداخته شده است و چهار روش قیمت گذاری فناوری که بیشترین کاربرد را از لحاظ تئوری و عملی دارند به صورت جامع مورد بررسی قرار گرفته اند. در ادامه روش پژوهش، ابعاد و شاخص های مدل معرفی، تشریح و از طریق تحلیل سلسله مراتبی دلفی فازی امتیازدهی گردیده اند و مبتنی بر این رویکرد، روش مناسب قیمت گذاری در شرایط مختلف مشخص شده است. در انتها نتیجه های حاصل از مدل تجزیه و تحلیل شده و فرآیند استفاده از نتیجه های پژوهش، در مرحله کاربرد تشریح و در نمونه واقعی نیز پیاده سازی شده است.