مرضیه پورجوپاری

هدف: اکوتوریسم با اهداف چندجانبه یعنی حفاظت از محیط زیست، احترام به جوامع محلی و ارتقای مؤلفه های فرهنگی - اجتماعی و اقتصادی جامعه میزبان سر و کار دارد که این اهداف با مفهوم توسعه پایدار هماهنگ است؛ بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر توسعه اکوتوریسم در توانمندسازی اقتصادی روستاهای دارای اقامتگاه بوم گردی شهرستان کرمان بوده است.روش و داده: این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی صورت پذیرفته و از نوع پژوهش های کاربردی است. برای جمع آوری اطلاعات موردنیاز، از مطالعات اسنادی استفاده شده است، نهایتاً به کمک نرم افزار PLS Smart به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. طبق مطالعات صورت گرفته، از بین ۵۲۱ روستای دارای سکنه شهرستان کرمان، ۱۷ روستای گردشگرپذیر و دارای اقامتگاه های بوم گردی به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و تعداد ۳۸۰ پرسش نامه در بین روستاییان ساکن دارای روستاهای اقامتگاه بوم گردی به منظور گردآوری داده های لازم توزیع شد.یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد بیشتر شاخص ها و مؤلفه های اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی، کالبدی و مدیریتی از نظر بار عاملی بین ۰/۶ تا ۰/۸ بوده که عمدتاً میزان اثرگذاری شاخص ها بین ۰/۴ تا ۰/۷ و از نظر معناداری، کلیه مؤلفه ها دارای مقدار T بالاتر از ۱/۹۶ بوده که بدین گونه معناداری و تأثیرات مثبت آن ها تأیید شد. از طرفی تأثیر اکوتوریسم بر مؤلفه کلی اقتصادی برابر با ۰/۷۱۷ بوده که نشان از تأثیرات نسبتاً بالای حضور گردشگران در بهبود وضعیت اقتصادی روستاهای هدف دارد.نتیجه گیری: در مجموع تأثیرات اکوتوریسم بر شاخص های درآمد، معیشت، رفاه عمومی، هزینه زندگی، تولیدات بومی و دیگر عوامل نواحی روستایی منطقه، در سطح نسبتاً بالایی قرار دارد. همچنین تأثیر بوم گردی بر مؤلفه کلی اقتصادی برابر با ۰/۴۸۴ بوده که نشان از تأثیرات نسبتاً بالا دارد. لذا می توان بیان نمود که توسعه بوم گردی در تحقق این امر در تحول اقتصادی روستائیان بسیار تسریع کننده خواهد بود.نوآوری، کاربرد نتایج: نتایج این تحقیق می تواند در نواحی روستایی مشابهی که دارای اقامتگاه بوم گردی هستند، مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف : ازآنجاکه توانمندسازی، یکی از اهداف مهم توسعه بوم گردی می باشد، هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش توسعه بوم گردی در توانمندسازی اجتماعی و اقتصادی روستاییان شهرستان کرمان بوده است. روش شناسی : این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی صورت پذیرفته و از نوع پژوهش های کاربردی است. جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، از مطالعات اسنادی و روش پیمایشی استفاده شده، از این رو به کمک نرم افزار اسمارت پی.ال.اس به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. جامعه آماری پژوهش را 27 روستای گردشگرپذیر و دارای اقامتگاه های بوم گردی شهرستان کرمان تشکیل داده است. یافته ها : یافته ها حاکی از آن است که میزان تأثیر توانمندسازی اجتماعی جهت توسعه بوم گردی با بار عاملی 755/0 و مقدارt  (تی) 298/14 و میزان اثرپذیری آن 426/0 و برازش کلی آن، رقم 482/0 را نشان داده است. سپس توانمندسازی اقتصادی با بار عاملی 928/0 و مقدار t(تی) 019/52  در رتبه دوم قرار گرفته است. نتیجه گیری و پیشنهادها : توسعه بوم گردی توانسته است در منطقه در دو بعد توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی تأثیرگذار باشد. لذا باتوجه به اینکه ارقام به یکدیگر نزدیک می باشد، می بایستی در زمینه تأمین زیرساخت ها جهت تقویت این بعد از توانمندسازی همت بیشتری گمارد. نوآوری و اصالت : با توجه به نقش بوم گردی در توانمندسازی روستاییان در زمینه های اجتماعی و اقتصادی، این پژوهش می تواند الگوی مناسبی جهت برنامه ریزان در مناطق مشابه باشد.

مقدمه:  امروزه در جهان، امنیت مهمترین فاکتور در تدوین استراتژی های توسعه گردشگری پایدار به شمار آمده، و با آن ارتباط مستقیم دارد. به صورتی که امنیت گردشگری می تواند منجر به توسعه اقتصاد محلی، افزایش اشتغال و سطح درآمد جوامع بومی، بالاخص نواحی روستایی گردد. هدف:  هدف از پژوهش حاضر؛ ارزیابی تأثیر گردشگری مذهبی در امنیت محیط های روستایی در قالب سه فاکتور امنیت ارتباطی، اجتماعی و زیست محیطی می باشد. روش شناسی:  واحد تحلیل در این مطالعه روستا بوده و جامعه آماری آن از دو گروه جامعه میزبان(101 نفر) و خبرگان(24 نفر) تشکیل شده است. لذا از طریق پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن نیز تائید شده، انجام گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل، وزن دهی و رتبه بندی معیارها از روش MABAC وFAHP ، استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل روستاهای شهرستان کرمان در استان کرمان می باشد ، این شهر در میان دشت کرمان از شمال به دشت زنگی آباد و زرند، از جنوب به دشت ماهان، از شرق به ارتفاعات صاحب الزمان و جنگل قائم، از غرب به کوه های حد فاصل دشت کرمان و رفسنجان و درّه باغین، محدود می شود. یافته ها و بحث:  یافته های پژوهش نشان داده که میانگین وزنی اثرگذاری گردشگری مذهبی بر امنیت جامعه محلی در سطح 99 درصد معنادار بوده. به صورتی که بعد ارتباطی امنیت با ارزش وزنی 524/0 و بعد زیست محیطی با ارزش وزنی 187/ 0به ترتیب بالاترین و پایین ترین اهمیت را به خود اختصاص داده اند. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که به لحاظ ناامنی، روستاهای لنگر و حجت آباد به ترتیب بالاترین و پایین ترین رتبه را داشته اند. بر این اساس با بر طرف نمودن نقاط ضعف امنیتی روستاها می توان نقش بسزایی در توسعه گردشگری و بالا بردن امنیت محیط های روستایی منطقه ایفا نمود.

امروزه بوم گردی یکی از ابعاد مهم تحول، تنوع و رونق اقتصاد جوامع روستایی خصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک، روستاهای تاریخی و جوامع سنتی و محلی بشمار می رود. از آنجا که بوم گردی دارای زمینه ها، ظرفیت ها، الگوها و جنبه های متفاوتی است تشخیص الگوها و ترویج و تقویت الگوهای متناسب با شرایط هر روستا لازمه برنامه ریزی توسعه بوم گردی روستایی است. لذا هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی توسعه بوم گردی مطلوب در نواحی روستایی شهرستان کرمان متناسب با شرایط خاص روستاها و دهستان ها است. پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده و از نوع پژوهش های کاربردی است. برای جمع آوری داده های مورد نیاز، از مطالعات اسنادی و روش پیمایشی استفاده شد. جامعه ای آماری پژوهش شامل 16 دهستان شهرستان کرمان است؛ که 17 روستای گردشگرپذیر و دارای اقامتگاه های بوم گردی از میان 521 روستای دارای سکنه انتخاب شد. از طرفی نمونه گیری در سطح جامعه میزبان روستاهای شهرستان کرمان انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها به روش مدل سازی معادلات ساختاری انجام شد. طبق نتایج تحقیق؛ در مجموع الگوی مطلوب توسعه بوم گردی دهستان های شهرستان کرمان؛ الگوی منفعتی یا رویکرد توانمندسازی اقتصادی خواهد بود. به طور مقایسه ای نیز نتایج نشان داد الگوی مطلوب توسعه بوم گردی دهستان های کشیت و ماهان؛ الگوی امنیتی است. مقدار بار عاملی مشاهده شده در الگوی امنیتی در بین ابعاد تبین کننده توسعه بوم گردی بیش از 3/0 است که نشان می دهد همبستگی چشمگیری بین متغیرهای قابل مشاهده با متغیرهای پنهان مربوط به خود وجود دارد. بدین معنا که در توسعه بوم گردی این دهستان ها مطلوب است ثبات سیاسی، امنیت عمومی و شخصی، کاهش جرایم داخل محیط روستا خصوصا داخل خانه ها، و خارج از محیط روستا خصوصاً در جاده ها و مناطق بکر مد نظر قرار گیرد. نهایتاً الگوی توسعه بوم گردی دیگر دهستان های شهرستان نیز ارائه شد.

پایداری جمعیتی حاصل رشد آگاهی در سطوح جهانی در مورد مسائل و موضوعات محیطی، اجتماعی، اقتصادی، فقر و نابرابری و نگرانی ها درباره یک آینده سالم برای بشر است. بنابراین، پژوهش حاضر به بررسی تاثیر سیاست های جمعیتی دولت بر پایداری جمعیتی سکونتگاه های روستایی شهرستان کرمان پرداخته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه محقق ساخته و نرم افزار excel می باشد. جمع آوری اطلاعات به صورت پیمایشی و اسنادی بوده است. و با استفاده از تحلیل رگرسیون و کاربرد مدل های FAHP و FVICOR، به تحلیل داده های پژوهش پرداخته شد. بنا بر نتایج به دست آمده در تحلیل رگرسیون پایداری جمعیتی به مقدار 20 درصد توسط سیاست های جمعیتی به عنوان متغیر پیش بینی تبیین شده است. بنابراین رابطه بین سیاست های جمعیتی با پایداری جمعیتی در سطح 99 درصد معنادار می باشد. در مدل های مورد استفاده در بین شاخص های مورد بررسی، بیشترین وزن، به شاخص اجتماعی با دارا بودن وزن 562/0 و کمترین وزن به شاخص اقتصادی با وزن 190/0 اختصاص داده شد. براین اساس، می توان چنین بیان نمود که معیار اجتماعی مهمترین تأثیر را در بین عوامل تأثیر گذار داشته است. و در اولویت بندی که در بین روستاها انجام گرفته: بالاترین رتبه از لحاظ شاخص های سه گانه در بین روستائیان به قناتغستان و عرب آباد و کمترین رتبه به سکنج اختصاص یافت. لذا شرایط موجود نشان از آن است که: سیاست های جمعیتی دولت در راستای پایداری جمعیت در دو روستای فوق موثر بوده ولی در دیگر روستاها چنین روندی محقق نشده است.

مقدمه:   در برنامه ریزی برای نواحی روستایی با توان گردشگری نیز باید اهدافی نظیر توسعه پایدار روستایی و حفاظت از محیط طبیعی و افزایش کیفیت محیطی مورد توجه واقع شود. زیرا توجه به این موارد از یک سو زمینه ساز نگهداشت جمعیت روستایی بوده و از سوی دیگر به جذب گردشگر در مقصدهای روستایی کمک می کند. هدف:  این پژوهش بدنبال ارزیابی کیفیت محیطی روستاهای بخش ماهان استان کرمان در جهت توسعه گردشگری می باشد. روش شناسی : روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه خود ساخته و نرم افزار Excel می باشد.جامعه آماری این پژوهش، شامل 24 کارشناس حوزه گردشگری است که به روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند. جمع آوری اطلاعات به صورت پیمایشی و اسنادی بوده است. در این تحقیق،کیفیت محیطی به عنوان متغییر مستقل،در سه بعد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی با 19 شاخص و گردشگری به عنوان متغییر وابسته در نظر گرفته شد و با استفاده از مدل های FAHP و FDEMATEL، به تحلیل داده های پژوهش پرداخته شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر روستاهای بخش ماهان استان کرمان است. یافته ها و بحث:   براین اساس، بیشترین وزن، به شاخص اجتماعی با دارا بودن وزن 0.578 و کمترین وزن به شاخص اقتصادی با وزن0.173 اختصاص داده شد. و بیشترین تاثیر گذاری و تاثیرپذیری و بالاترین اهمیت از لحاظ شاخص های سه گانه به شاخص اجتماعی با میانگین5.315 و کمترین اهمیت مربوط به شاخص زیست محیطی با میانگین0947 اختصاص داده شد. نتیجه گیری:  بر مبنای نتایج یافته ها می توان در خصوص عوامل اقتصادی لزوم حمایت از کسب و کارهای خلاق و بهره مندی از افراد نوآوری که نیاز به حمایت مالی دارند را ارائه نمود و در رابطه با افزایش قیمت زمین در روستاها هم می توان گفت برای احداث واحد گردشگری در روستا می توان ارائه تسهیلات کم بهره را در نظر گرفت. و در حوزه های اجتماعی و زیست محیطی به ارائه آموزش های در رابطه با لزوم حفظ محیط روستایی توسط انجمن های مردمی و رسانه های جمعی محلی و تدوین مقررات در جهت تشویق افراد خلاق و مقابله با افراد متخلف در سطح روستا اشاره کرد.

گردشگری طی چند دهه گذشته یکی از اصلی ترین و در عین حال مباحثه انگیزترین مفاهیم توسعه روستایی محسوب می گردد زیرا با استفاده از ظرفیت های طبیعی و فرهنگی موجود در نواحی روستایی می تواند نقش مهمی در تجدید حیات روستا، ایجاد اشتغال و درآمد برای روستاییان، حفاظت از میراث طبیعی، تاریخی و فرهنگی و در نهایت توسعه یکپارچه و پایدار روستایی داشته باشد. از آنجا که گردشگری برای جامعه میزبان قبل از هر چیز مسئله ای اقتصادی است، آگاهی از دیدگاه جامعه میزبان به عنوان عرضه کننده محصول گردشگری حائز اهمیت فراوان است. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات گردشگری بر توسعه روستایی از دیدگاه ساکنین انجام گردید. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده است. پرسشنامه جامعه میزبان به کمک 190 سرپرست خانوار در 6 روستای گردشگر پذیر بخش ماهان تکمیل گردید. آلفای کرونباخ 0.71 حاکی از پایایی مطلوب پرسشنامه است. همچنین نرمال بودن متغیرهای مورد بررسی با استفاده از کولموگروف اسمیرونوف مورد تائید قرار گرفت (Z=1.21). جهت تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه در نرم افزار SPSS از آزمون های تی تک نمونه ای و کروسکال والیس استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که از نظر جامعه میزبان اثرات گردشگری بر توسعه روستایی سکونتگاههای روستایی بخش ماهان کرمان با 74.18 بالاتر از میانگین مفروض 66 است با این حال ارزیابی روستائیان در مورد اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی گردشگری بر روستاهای مورد بررسی متفاوت است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که اگر چه روستاهای بخش ماهان کرمان از قابلیت بالایی در زمینه جذب گردشگر برخوردارند اما تقویت زیرساخت های مورد نیاز در گسترش جریان گردشگری روستایی بخش ماهان ضروری است.