مرجان ابراهیمی کوهبنانی

  زیبایی دوستی از ویژگی های فطری طبع بشر بوده؛ به همین علّت تمایل به آراستگی در ذات انسان وجود دارد. ادبیّات هر کشور، تجلّی گاه علایق و تمایلات مردم آن مرز و بوم است. در ادبیّات فارسی، منظومه های عاشقانه به دلیل ماهیّت غنایی و شکل داستانی، یکی از مهم ترین منابع بازتاب آرایش و آراستگی ایرانیان هستند که واکاوی توصیفات معشوق در آنها، ضمن ایجاد التذاذ ادبی موجب شناخت آرایش و انواع آن در ادوار گوناگون، می شود. در این تحقیق بنیادین توصیفی تحلیلی با استفاده از روش کتابخانه ای و ابزار یادداشت برداری سعی شده به دلیل گستردگی موضوع آراستگی، فقط به بررسی آرایش مو در منظومه های عاشقانه مشهور قرن های چهارم، پنجم و ششم پرداخته شود. ضرورت انجام این قبیل پژوهش های بین رشته ای در این است که علاوه بر رفع برخی ابهامات شعری، زمینه تحقیق در دیگر رشته ها همچون تاریخ، علوم اجتماعی و ... را هموار ساخته و می تواند در مواردی از قبیل فیلم سازی، مجسّمه سازی و آرایشگری، منجر به ایجاد ایده های نو و خلّاقانه گردد. طبق این پژوهش مشخّص شد برخی از انواع آرایش مو مانند بافتن، بستن، رها کردن مو بر چهره، ریختن آن بر شانه، خوشبو کردن مو، استفاده از وسایل زینتی چون تاج و گوهر و ... بین زن و مرد مشترک و برخی مثل باز کردن فرق، استفاده از کلاه مخصوص و سرآغوش مختص زنان بوده است. زیباترین توصیفات آرایش مو در منظومه های قرن ششم به چشم می خورد و به نظر می رسد محتوا و خاستگاه داستان و زمان و مکان زندگی شاعر، در شرح و توصیف آراستگی مو، نقش بسزایی داشته است.

چوگان یکی از ورزشهای نشاط آور و هدفدار ایران باستان است که امروزه مورد بی مهری قرار گرفته است. از آنجا که ادبیّات غنی فارسی از جمله معتبرترین منابع برای مطالعه فرهنگ و تمدّن پربار ایران زمین است؛ در این پژوهش سعی برآن است تا با استناد به شواهد شعری، علی الخصوص شاهنامه فردوسی و تجزیه و تحلیل برخی ابیات آن، هویّت ایرانی ورزش چوگان، روشن شود. از یافته های مهم این پژوهش می توان به آشنایی کامل شاعران با ورزش چوگان و استفاده از اصطلاحات ویژه آن در اشعار فارسی، کاربردهای متفاوت ادبی آن، ازجمله تشبیه و کنایه، رفع ابهام ارتباط چوگان و ترکان در برخی ابیات، نگاه همه جانبه فردوسی به ورزش چوگان از جزئی ترین موارد تا کلّی ترین مفاهیم آن، حتّی توجّه خاص به موضوعاتی که جزو مباحث امروزی ورزش هستند؛ از جمله: روانشناسی ورزش، جامعه شناسی ورزش، موسیقی و ورزش و... در توصیف مسابقه چوگان بین ایران و توران و ... اشاره کرد.