اکبر موسی یی جو

مکان پدیده ایست که انسان در طول زندگی خود به آن معنا بخشیده و وابسته می شود. جایگاه عوامل کالبدی به واسطه گریزناپذیر بودن امر کالبد در معماری سبب شکل گیری پایگاه وجودی در افراد می گردد. هدف از این مطالعه تأثیر مؤلفه های کالبدی بر دو مجموعه مسکونی کوی استادان و شهرک نیوساید اهواز و مشخص کردن تأثیر سهم هریک از این مؤلفه ها بر القای حس مکان توسط مخاطبین است. این تحقیق با روش ترکیبی کیفی در کمی، ابتدا به جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای با تکنیک اسنادی پرداخته و سپس از تکنیک دلفی برای صحت سنجی مؤلفه های استخراج شده از متون بهره گرفته است. مؤلفه ها در پرسشنامه با طیف لیکرت بین ساکنین توزیع شده است. نتایج با نرم افزار SPSS و با استفاده از آماره های مختلف تحلیل استفاده شده است. نتایج حاکی از این است که در مجموعه مسکونی کوی استادان بیشترین سهم مربوط به مؤلفه های تنوع، نورپردازی، با مقدار(000/1)، حضور نیمکت ها با مقدار (946/0) و کمترین سهم مربوط به سهولت دسترسی با مقدار (383/0) است. در واقع در ایجاد حس تعلق، عامل نورپردازی دارای تأثیر بسزایی است. تنوع فضایی در این مجموعه مسکونی و وجود نیمکت ها موجب افزایش زمان حضور در فضا شده است و همین امر موجب افزایش دل بستگی و ایجاد حس مکان می شود. در مجموعه مسکونی نیوساید بیشترین همبستگی بین متغیر فضای سبز با دیگر متغیرهاست و بیشترین به صورت موردی بین خوانایی و تنوع با مقدار (955/0) و سپس فضای سبز با معنادهی (921/0) و کمترین بین نما و کف سازی با مقدار (104/0) است. در مجموعه مسکونی نیوساید، تنوع فضایی را به وسیله مکان عرضه می کند و میزان خوانایی آن موجب ایجاد فهم یا درک مکان می شود. همچنین فضای سبز، امکان حضور پذیری و استفاده از فضا را افزایش داده است.

در دنیای امروز با توجه به بالا رفتن میزان استفاده از تکنولوژی و کمّی شدن معیارها، نابسامانی ها و حفره های معنایی در زندگی اجتماعی، مجموعه های مسکونی موجود در شهرهای بزرگ فاقد روحیه و احساس مکانی می باشند؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف شناسایی میزان اهمیت اثر هر یک از عوامل محیطی مؤثر بر حس مکان در مجموعه های مسکونی شهر اهواز با توجه به دو نوع رویکرد طراحی است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی و از نوع غربالگری است که بدین منظور با تحلیل اسنادی و مطالعات کتابخانه ی از مقالات و کتب، عوامل محیطی مؤثر بر حاکم در حس مکان استخراج گردید و سپس پرسشنامه ای برای بررسی سهم هر مؤلفه از نظر ساکنین و غربالگری در عوامل محیطی مؤثر بر حس مکان مجموعه ی مسکونی نیوساید و جندی شاپور صورت پذیرفت و از تکنیک دلفی فازی و نرم افزار MATLAB استفاده شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در مبلمان شهری، نورپردازی با مقدار 77/0 و درجه ی عضویت H بیش ترین و سطل زباله ها با مقدار 21/0 و درجه ی عضویت VL کم ترین و قابلیت حذف را دارد. در عناصر صلب فضاها، اِلمان ها با مقدار 89/0 و درجه ی عضویت VH بیش ترین است. در فضاهای طبیعی، آب نما با مقدار 85/0 و درجه ی عضویت VH می باشد. در جداره ها، تابلوها با مقدار 87/0 و درجه ی عضویت VH و درها با مقدار 37/0 و درجه ی عضویت L کم ترین می باشد. در منظر، چشم انداز طبیعی با مقدار 88/0 و درجه ی عضویت VH و خط آسمان با مقدار 21/0 و درجه ی عضویت VL کم ترین است. از مبلمان شهری، سطل زباله ها از دسته ی VL؛ از کف، شیب زمین در دسته ی L؛ از فضای طبیعی، درخت در دسته ی L؛ از جداره ها از دسته ی درها از دسته ی L و سکوهای بصری از دسته ی VL می باشد. از منظر عمق، دید و نقاط ضعف از دسته ی L و خط آسمان از دسته ی VL می باشند و از کیفیت فضا، رنگ از دسته ی L می باشد و قابلیت حذف شدن را دارند.