حسین بخشانی

مقدمه: امروزه تأمین شادی، نشاط اجتماعی و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه های اصلی نظام های مدیریت شهری به ویژه در کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. تأمین سرزندگی شهری به مثابه یک آرمان مشروع، در صدر بسیاری از اسناد رسمی شهرسازی به چشم می خورد که خود برخاسته از اهمیت سرزندگی شهری و نشاط شهروندان به صورت توأمان به مثابه یک هدف و یک وسیله است. بنابراین، هدف پژوهش پیش رو، بررسی تطبیقی سرزندگی شهری و نشاط شهروندان در بین محلات جدید و قدیم شهر زاهدان است.داده و روش: پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی– تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان محلات منتخب مناطق یک و چهار شهر زاهدان با جمعیت 212717 نفر است که با بهره گیری از فرمول کوکران، حجم نمونه 383 نفر محاسبه شد. برای گردآوری داده ها، نمونه گیری به شیوه خوشه ای چندمرحله ای بوده که در داخل خوشه های انتخاب شده نمونه ها به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. برای تحلیل از آزمون تی مستقل و  تحلیل واریانس یک طرفه و همبستگی اسپیرمن  و همچنین برای ترسیم نقشه ها از نرم افزار ArcGIS استفاده شد.یافته ها: نتایج به دست آمده از آزمون تی مستقل برای شاخص های سرزندگی نشان می دهد که شاخص سرزندگی اجتماعی در محلات منتخب منطقه یک با میانگین 3.05 و در محلات منتخب منطقه چهار با میانگین 2.72، شاخص سرزندگی اقتصادی در محلات منتخب منطقه یک 3.11 و منطقه چهار 2.78، شاخص سرزندگی کالبدی در محلات منتخب منطقه یک 3.12 و منطقه چهار 2.28، شاخص سرزندگی زیست محیطی در محلات منتخب منطقه یک 2.85 و در منطقه چهار 2.31 بوده است. در شاخص های نشاط اجتماعی هم شاخص نشاط عاطفی در محلات متخب منطقه یک با میانگین 2.53 و در منطقه چهار 3.49، شاخص نشاط شناختی در محلات منتخب منطقه یک با میانگین 2.63 و در منطقه چهار3.0، شاخص نشاط اجتماعی در محلات منتخب منطقه یک 2.56 و در منطقه چهار 3.32 بوده است.نتیجه گیری: در میان محلات منتخب مناطق یک و چهار شهر زاهدان به لحاظ شاخص های سرزندگی شهری و نشاط شهروندان تفاوت معنی داری وجود دارد. به این صورت که شاخص های سرزندگی در محله های منطقه یک وضعیت بهتری نسبت به محله های منطقه چهار دارند، اما در مقابل، شاخص های نشاط در محله های منطقه چهار وضعیت بهتری نسبت به منطقه یک دارند.

شادمانی شالوده زندگی خوب و سلامت روان است. نبود یا ضعف آستانه های لازم احساس شادمانی، چالش برانگیز و آسیب زاست. رتبه شادمانی ایران در میان 69 کشور جهان 61 است. این پژوهش پیمایشی معطوف سه هدف است: سنجش میزان شادمانی شهروندان، تحلیل پراکنش  فضایی  شادمانی در 46 محه لشهر زاهدان و تحلیل رابطه شادمانی شهروندان، با سطح اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محله شان. این پژوهش، کاربردی، توصیفی- تحلیلی، با نمونه برداری تصادفی دومرحله ای است. مدل های تحلیل عبارت اند از: کولموگروف-اسمیرنوف، شاپیرو–ویلک، U مان ویتنی، کروسکال والیس، کای دو، تست نشانه، مدل فی، وی کرامرز و جدول متقاطع. حجم نمونه 386 واحد از 46 محله است که بر پایه جایگاه اقتصادی- اجتماعی و کالبدی  به پنج سطح تفکیک شده اند. یافته ها با سطح معنا داری 000/0 نشان می دهد، میزان شادمانی شهروندان، نامطلوب است (65 درصد، خیلی کم، کم، تا متوسط). همچنین 26 درصد  ساکنان محله های تراز 1 و 2 شهر، میزان شادمانی خود را زیاد تا خیلی زیاد می دانند. از سوی دیگر 55 درصد  ساکنان محله های تراز 4 و 5، میزان شادمانی شان را زیاد تا خیلی زیاد می دانند. ارتباط معکوس فوق میان سطح اقتصادی، اجتماعی و کالبدی محله با میزان شادمانی وجود «پدیده شادمانی فقیرانه» را آشکار کرده است. براساس دو آزمون تکمیلی، 28 درصد جمعیت فارس و در مقابل 42 درصد جمعیت بلوچ میزان شادمانی خود را زیاد تا خیلی زیاد می دانند. همچنین رابطه میان سطح بندی محله ها و بافت قومیتی آن ها در سطح معناداری  003/0 تأیید شد. این پدیده ها می تواند ناشی از مقایسه کیفیت زندگی با همسایگان هم تراز، نه اقشار بالاتر و همچنین روحیه تقدیرگرایی نسبی اقوام غیرفارس باشد. نوآوری پژوهش حاضر آشکارسازی «پدیده شادمانی فقیرانه» و ارتباط قومیت و احساس شادمانی است.