محدثه مصلحی

احساس تنهایی یکی از مسائل مهم در دوران سالمندی است که بر سلامت روان این جمعیت اثرگذاراست و میتواند مشکلات روانشناختی- اجتماعی پیچیده ای را برای سالمندان ایجاد کند. ادراک و تجربه احساس تنهایی و کنش های سالمندان در فضای مجازی برای رفع این احساس از جمله موضوعات کمتر پژوهش شده ای است که می تواند نیازها و خطرات پیش روی جمعیت فزاینده سالمندان را شناسایی و ادراک نماید. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکرد پدیدار شناسی، احساس تنهایی در زنان سالمند تهرانی را مورد مطالعه کیفی قرار داد و با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق، به انعکاس تجربه زیسته 22 نفر از زنان سالمند پرداخت که با استفاده از نمونه گیری هدفمند با حداکثر تنوع انتخاب شدند. سئوالات اصلی پژوهش در خصوص ادراک احساس تنهایی در زنان سالمند، نحوه مواجهه با احساس تنهایی و بهره گیری از فضای مجازی در سازگاری با احساس تنهایی بوده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که زنان سالمند احساس تنهایی را در قالب دو مقوله اصلی احساس ناخوشایند و احساس مطلوب تفسیر می کنند. از نظر مشارکت کنندگان احساس تنهایی ناخوشایند با مقولات محوری احساس تنهایی توام با اضطراب، احساس تنهایی توام با بی تعلقی، احساس تنهایی توام با بی کارکردی و احساس تنهایی توام با بیماری جسمانی تفسیر می گردد و احساس تنهایی خوشایند در قالب ایجاد فراغت و رضایت از تنهایی معنا می گردد. پاسخگویان دلایل اتخاذ کنش های مجازی برای سازگاری با احساس تنهایی را در مقولات تسهیل تعاملات، به روز شدن و همکام شدن با پیشرفت ذکر نموده اند.

ناراحتی های جسمانی، روانشناختی و محیطی که افراد در دوره سالمندی ادراک می کنند گرایش سالمندان را به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی تسهیل می کند. هدف این پژوهش بررسی سلامت روان در سالمندان کاربر فضای مجازی است.روش پژوهش حاضر کیفی از نوع پدیدار شناسی است. جمعیت مشارکت کننده در این پژوهش شامل تمامی زنان و مردان بالای 65 سالِ شهر تهران بود. روش نمونه گیری هدفمند و زنجیره ای بود که طی آن از بین جمعیت مورد مطالعه 6 زن و 6 مرد سالمند، برای مشارکت در پژوهش انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. همه مصاحبه ها ضبط و در نهایت با استفاده از روشِ تحلیلِ اشتراوس و کوربن (1990) تحلیل گردید.12 مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. واکاوی بیانات مصاحبه شوندگان منجر به شناسایی 19 کد باز و پنج کد محوری (ادراک تنهایی، پوچ انگاری سالمندی، نگرش های غیرواقع بینانه، سرگردانی در زندگی و غوطه وری در هیجانات) شد.این یافته ها بیانگر شیوع طیفی از ناراحتی های روان شناختی در سالمندان می-باشد که ضرورت توجه به این بُعد و همچنین طراحی برنامه های آموزشی و درمانی را جهت کاهش این ناراحتی ها آشکار ساخت. همچنین بیانات مصاحبه شوندگان حاکی از این واقعیت بود که فضای مجازی و غرق بودن در آن علت بروز این ناراحتی ها نبوده، بلکه این گروه برای گریز از این ناراحتی ها به فضای مجازی پناه برده اند.