مهدی قاسمی اسفاد

آیا نقش آفرینی روحانیون کماکان پررنگ و مؤثر است و یا اینکه جایگاه اجتماعی اش رو به افول نهاده و نیاز مبرم به بازیابی و بازسازی دارد؟ در شرایط حال حاضر مناسبات روحانیون و جامعه و برهم کنش آن ها با سایر گروه های اجتماعی چگونه صورت بندی می شود؟ حضور اجتماعی روحانیت در سال های اخیر جامعه ایران دستخوش چه تغییر و تحولاتی شده است و روحانیت چه شکل های جدیدی از کنش گری اجتماعی را تجربه می کند؟ برای پاسخ به این پرسش های مهم باید قبل از هرچیز دید تا تحقیق های موجود درباره روحانیت چه وضعیتی را ترسیم می کنند.با توجه به ضرورت توجه بیش از پیش به وضعیت حوزه های علمیه و روحانیون و جایگاه اجتماعی آنان بین مردم و میزان نفوذ و کارکردهای اجتماعی آنان، در این مقاله به ارزیابی و واکاوی ادبیات موجود در حوزه وضعیت اجتماعی روحانیت پرداختیم. پس از کندوکاو آثار متنوعی که به نحوی درباره وضعیت اجتماعی روحانیون منتشر شده اند، این آثار به دو بخش کلی «پژوهش های میدانی» و «پژوهش های نظری - تحلیلی» تقسیم شد. سپس از تحقیق به وضوح مشخص شد که پژوهش هایی که در این حوزه منتشر شده به شدت ناکافی است. برخی از پژوهش ها بسیار قدیمی و برخی پژوهش ها بدون اتکای کافی بر داده های میدانی صورت گرفته است. برخی بر پایه ی یک سری تحقیقات، معتقد هستند که نفوذ روحانیت رو به افول گراییده است. برهمین اساس درباره علل و عوامل آن بحث درگرفته است. و برخی به آسیب شناسی وضعیت اجتماع روحانیت از زاویه های مختلف دیگر همچون بروکراسی حوزه های علمیه، وضعیت اعتماد اجتماعی نسبت به حوزه، انواع دین داری مردم، نحوه ارتزاق روحانیون و .... پرداخته اند. با این وجود نیاز مبرم و ضروری به تحقیقات با دامنه ی بیشتر و موضوعاتی وسیع تر برای شناخت هرچه بیشتر روحانیون و حوزه های علمیه خصوصا به لحاظ وضعیت اجتماعی احساس می گردد.