ساناز دهخوارقانی

در پژوهش حاضر، به بررسی و تحلیل ساختارِ نحوی و شبکه معنایی دو تکواژ پُربسامد /-oir/ و //-atoire در زبان فرانسه پرداخته ایم. بر پایه رویکرد تحلیلیِ مقاله، معادلِ فارسی واژگان پیکره پژوهش را نیز بررسی کرده ایم تا روند اشتقاق آن ها را در هر دو زبان مقایسه کنیم و ببینیم آیا در فارسی نیز در همان شبکه معنایی قرار می گیرند یا معانی دیگری نیز می توانند در این زبان داشته باشند. این تکواژها که به صورت پسوند استفاده می شوند، در رایج ترین حالتِ خود «مکان ساز» هستند، مانند کاربرد این پسوند در واژه «Abattoir» به معنای «کشتارگاه» و یا در واژه «Laboratoire» به مفهوم «آزمایشگاه». با این وجود، نکته مهم این است که مکان های مورد نظر همیشه واقعی نیستند و گاه به صورت مجازی به کار می روند، مانند کاربرد این پسوند در واژه «Mémoire» به معنای «حافظه» که در واقع مکانی برای حفظ مطالب است. بر پایه نقش پسوند «ابزارساز» /-oir/ در واژه «Arrosoir» به معنای «آب پاش» و پسوند «صفت ساز»    //-atoire در واژه «Evocatoire» به مفهوم «احضارکننده»، ساختار ویژه ای در هر دو زبان وجود دارد که با شرح جزئیات و آوردن نمونه های گوناگون، به مطالعه آن ها نیز پرداخته ایم. همچنین در این پژوهش، به استثناهای هر گروه از واژگان نیز اشاره شده و به این ترتیب می توان ادعا نمود که تحلیل این دو تکواژ در زبان فرانسه و معادل هایشان در فارسی از ورای نمونه های گوناگون و متنوع، امکان مقایسه ساختار نحوی، شبکه معنایی و وجوه اشتراک و افتراق آن ها را برای خواننده فراهم می کند.

پژوهشِ حاضر در حوزه ساخت واژه به انجام رسیده است؛ علمی که به بررسیِ ساختارِ درونیِ واژه ها پرداخته و بر شناختِ تکواژها، معنایِ آن ها و دامنه فراوانی شان متمرکز است. برای بررسی و تحلیل، تکواژهای /–گر/، /-بان/، /-دار/ و /-چی/ را که در زبان فارسی، برای ساختِ نام شغل های پربسامد به کار می روند، را برگزیده ایم. به این منظور، واژه های مشتق با این ساختار را در حوزه نام شغل ها، در زبان فارسی و فرانسه گردآوری کرده ایم تا به بررسی و تحلیل ساختار آن ها بپردازیم. در این راستا، پژوهش خود را با نگاهی اجمالی به فرایند اشتقاق آغاز کرده ایم. سپس، چند تعریف بنیادین در علم ساخت واژه آورده شد تا به روشن تر کردن یافته های پژوهش کمک کند. با بهره گیری از مفاهیم موردِ اشاره، این فرایند پربسامد در زمینه تولید نام شغل ها را به صورت تطبیقی در دو زبان بررسی کرده ایم. پس از آن، به وجوه اشتراک و افتراق این جزء معنادارِ واژه، در موارد اشاره شده در دو زبان پی برده ایم. یافته های این پژوهش تطبیقی نشان داد که هر چهار تکواژِ بررسی شده در چهارچوب این مقاله، هر یک چند معادل در زبان فرانسه دارند. این امر نمایانگر گستردگی و پُرباری علم ساخت واژه در زبان فرانسه است.