سجاد فلاح زاده

بافت قدیم آمل دارای پتانسیل های ارزشمند برای گسترش گردشگری به منظور توسعه پایدار است. در این مقاله، ابتدا به شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار بر بازآفرینی بافت قدیم آمل مبتنی بر توسعه گردشگری شهری پرداخته و چارچوب نظری استراتژی توسعه گردشگری ارائه شده است. نتایج حاصل از مبانی نظری نشان می دهد که مؤلفه های اساسی توسعه گردشگری شامل مؤلفه های استراتژیک نظیر کسب وکار، رخدادهای خاص، جاذبه های کالبدی، خرده فروشی و فرهنگ و مؤلفه ها ی زیرساختی و امکانات رفاهی پشتیبان نظیر خدمات رفاهی و پذیرایی، حمل ونقل و دسترسی و آموزش و اطلاع رسانی هستند. با به کارگیری این مؤلفه ها در قالب فرآیند پیشنهادی پژوهش، شناخت آنها در بافت قدیم آمل و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک SWOTET، زمینه برای تدوین مسیرهای راهنمای کلیدی توسعه گردشگری فراهم آمد. درنتیجه پنج مسیر کلیدی بر اساس نظر بهره وران کلیدی تدوین و با استفاده از روش ویکور رتبه بندی گردید. ماهیت این مسیرها نشان می دهد که در بافت قدیم آمل، مؤلفه های مکانی (نظیر جاذبه های تاریخی و مذهبی و فضاهای میزبانی از نمایشگاه ها و رخدادها)، مؤلفه های اقتصادی (نظیر بازار و خرده فروشی) و مؤلفه های فرهنگی، بیشترین تأثیر را بر توسعه گردشگری آن دارند. در ادامه بر اساس ماهیت سه مسیر کلیدی اول، چشم انداز مشترک توسعه تدوین و متناظراً برای تفسیر آن سناریوی های گردشگری، اهداف، راهبردها، سیاست ها و اقدامات مربوطه طراحی گردید.

یکی از دلایل اصلی شکست برنامه های بازآفرینی شهری، ناسازگاری هایی است که بر سر منافع، میان بهره وران کلیدی مختلف در راستای اجرای سیاست های مشارکت محور آن رخ می دهد.از پیامدهای این وقوع ناسازگاری می تواند به تأخیر افتادن جدول زمان بندی اجرا، افزایش هزینه ها و کاهش کارایی و مطلوبیت باشد که در نتیجه برنامه از دستیابی به اهداف خود باز خواهد ماند. برنامه بازآفرینی بافت قدیم آمل نیز از این امر مستثنی نبوده و سیاست های آن به علت دارا بودن ماهیت مشاجره ای از خطر شکست برخوردارند.در همین راستا مقاله حاضر بر آن است تا با به کارگیری روش تجزیه و تحلیل حالات شکست و اثرات آن(FMEA) و ترکیب آن با روش رتبه بندی VIKOR تحت محیط فازی، در قالب یک فرآیند پیشنهادی به ارزیابی و رتبه بندی پنج سیاست مشارکتی از برنامه یاد شده بر اساس میزان ریسک وقوع ناسازگاری و شکست آنها بپردازد. روش تحقیق مقاله مبتنی بر تحلیل و ارزیابی بوده و روش شناسی آن از نقطه نظر مدیریت پروژه به ویژه در زمینه ناسازگاری با عنوان روش مدیریت ریسک مطرح است. روش نمونه گیری نیز به روش هدفمند و غیرتصادفی می باشد. یافته های مقاله در برنامه بازآفرینی شهر آمل نشان می دهد که سیاست سوم یعنی اقدام به تملک اراضی مجاور خیابان 30 متری (طبرسی) به دلیل دارا بودن پیچیدگی ها و کشمکش ها در زمینه های مالی، قانونی و اجتماعی_فرهنگی با بیشترین ریسک ناسازگاری میان بهره وران مواجه بوده و نیازمند بازنگری و در نظر گرفتن تمهیدات ویژه به هنگام اجراست.

در دهه های اخیر بلندمرتبه سازی همواره به عنوان یک پدیده ی مهم و اساسی موردبحث بوده است. بدیهی است تغییر بی رویه کاربری زمین شهری و افزایش تراکم بی رویه در کاربری ها، مسائل و مشکلات بسیاری را در مقیاس شهر ایجاد می نماید. آنچه بیشتر بر این گونه ساخت وسازهای بدون برنامه تأثیر منفی می گذارد، عدم ملاحظه نسبت به موقعیت و یا ویژگی مکان هایی است که تقاضای افزایش تراکم و یا تغییر کاربری برای آن ها صورت می پذیرد. پژوهش حاضر در پی آن است تا نشان دهد، برنامه ریزان شهری می توانند نقش بسیار مهمی در کاهش آثار نامطلوب ناشی از تغییر کاربری زمین، افزایش تراکم و احداث ساختمان های بلندمرتبه داشته باشند، بطوریکه می توانند قبل از اجرای پروژه های ساختمان های بلندمرتبه، ظرفیت قابل تحمل محیط شهری را در سطوح مختلف ارزیابی کنند. در این پژوهش، فرآیندی از ارزیابی اثرات ترافیکی به عنوان روشی برای محاسبه ظرفیت ترافیکی شبکه دسترسی و تعیین کیفیت سطح سرویس ارائه شده که بر اساس آن ظرفیت قابل تحمل محیط شهری از دیدگاه حمل ونقلی مورد ارزیابی قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که میزان حجم ترافیک اضافی از سوی کاربری های مختلف مجتمع اداری رسالت برحسب ضریب سفرسازی آن ها تا حدودی با ظرفیت قابل تحمل شبکه پیرامون آن همخوانی داشته و به آستانه ظرفیت رسیده است. بر این اساس اگر برنامه ریزی و مکان یابی ساختمان های بلندمرتبه متناسب با ظرفیت شبکه حمل ونقل و ظرفیت قابل تحمل محیط شهری انجام شود، می توان انتظار داشت که بخشی از مشکلات مربوط به ترافیک شهری کاهش یافته و گامی به سوی محیط پایدار و برنامه ریزی یکپارچه کاربری زمین و حمل ونقل برداشته شده است.

در روند سیاست گذاری و برنامه ریزی علم و فناوری کشور، ایجاد و توسعه فضاهایی نظیر پارک های علم وفناوری که بتواند در سطح ملی و منطقه ای باعث تسریع در رشد و سپس توسعه پایدار مناطق گردد بسیار ضروری است. اقدامات نظری و عملی در سیاست های نوین برنامه ریزی کشور، ضرورت ایجاد پارک های علم وفناوری مبتنی بر بنیان های مناطق با هدف دستیابی به توسعه پایدار را مورد تأکید قرار می دهد، لیکن برای وصول به این اهداف، تاکنون معیارها و اصول برنامه ریزی و طراحی، تدوین نشده اند. در این پژوهش کاربردی، با توجه به ویژگی های منحصربه فرد و مزیت های استان مازندران (نمونه مورد بررسی) که بر بستر اقتصاد طبیعت بنیان استوار است، اصول برنامه ریزی و طراحی متفاوتی برای تدارک و اجرای پارک های علم وفناوری در قیاس با سایر نقاط کشور و جهان صورت گرفته و تلاش شده است تا الگویی مناسب برای شرایط مشابه ارایه گردد. از طریق شناخت مفاهیم مرتبط با موضوع توسعه منطقه ای و چگونگی تعیین مزیت های منطقه ای مبتنی بر روش های علمی و ویژگی های مزیتی، اصول برنامه ریزی و طراحی در قالب تدوین بیانیه چشم انداز و فرآیند گردش کامل تولید در پارک ها تدوین شده اند. در جمع بندی مشخص شده که برای برنامه ریزی پارک های علم وفناوری، با توجه به متغیرهای اجتماعی، اقتصادی، زمانی و بویژه محیطی و فضایی مناطق مختلف، میتوان راهبردهای برنامه ریزی و طراحی متفاوتی را ارایه نمود، به ویژه اگر اقتصاد مناطق، «طبیعت بنیان» باشد. راهبردهای ارایه شده در پنج عرصه اقتصادی، مدیریتی، محیطی– کالبدی، اجتماعی– فرهنگی و دانش و فناوری دسته بندی شده و 65 هدف راهبردی در عرصه های مذکور ارایه شده اند.