محمدعرفان معماریان

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تهدید القایی در سطوح متفاوت مجاورت بر نوع دوستی محدود انجام شد. روش: این پژوهش یک مطالعه آزمایشی از نوع طرح های عاملی بین آزمودنی با دو عامل شرایط تهدید (تهدید القا شده در برابر شرایط کنترل) و مجاورت (بالا در برابر متوسط در برابر پایین) بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی شهروندان ایرانی فارسی زبان سه شهر تهران، قم و همدان تشکیل دادند که 192 نفر با روش نمونه گیری در دسترسی انتخاب شده و شرکت کنندگان هر شهر (64 نفر) به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند. گروه آزمایش با روش آماده سازی تحت القای شرایط تهدیدآمیز قرار گرفتند. داده ها با استفاده از بازی دیکتاتور، پرسشنامه نگرش نسبت به مهاجران و بازی خشونت جمع آوری و با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیره دوراهه تحلیل شد. یافته ها: اثر تعاملی مجاورت و تهدید القایی بر رفتار خشونت آمیز نسبت به اعضای گروه های خارجی معنادار بود، درحالی که این اثر تعاملی برای رفتار نوع دوستانه درون گروهی معنادار نبود. همچنین نوع دوستی محدود تأیید نشد.  نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که اثر تهدید القایی بر میزان خشونت برون گروهی افراد در سطوح مجاورت متفاوت است. بااین وجود، اثر تهدید بر رفتار نوع دوستانه درون گروهی به سطح مجاورت بستگی ندارد.

مطالعات نشان داده اند رفتار جامعه یار خلق را بهبود می بخشد. این مطالعات غالباً بهبود خلق را تنها در موقعیت مشخّصی که همدلی را برانگیخته بررسی نموده اند؛ در حالی که الزاماً رفتار جامعه یار در همان موقعیتی که همدلی برانگیخته شده انجام نمی گردد. بنابراین این پژوهش با هدف مقایسه تأثیر رفتار جامعه یار بر خلق، بین موقعیتی که همدلی را برانگیخته و موقعیتی نامربوط صورت پذیرفت. طرح آزمایشی حاضر با مشارکت 60 دانشجوی دانشگاه های تهران انجام شد. پس از برانگیختن همدلی و سنجش اولیّه خلق، یک گروه مشغول انجام رفتارهای جامعه یار مربوط به موقعیت شده، و دو گروه دیگر رفتار جامعه یار نامربوط به موقعیت یا رفتاری خنثی را انجام دادند. سپس خلق مشارکت کنندگان مجدداً ارزیابی شد. پس از کنترل نمرات پیش -آزمون، اثر رفتار جامعه یار بر خلق در زیرمقیاس عاطفه منفی (47/0P =) معنادار نبود؛ امّا این اثر در زیرمقیاس عاطفه مثبت معنادار بود (011/0P =). در مقایسه های زوجی، افزایش عاطفه مثبت بر اثر رفتار جامعه یار نامربوط، از رفتار خنثی بیشتر بود (0۰۹/0P =). عدم تغییر عاطفه منفی می تواند به وسیله کاهش برآورد فرد از اثربخشی رفتار جامعه یار خویش، ادراک تغییرناپذیری وضعیت نیازمندان، و دیدگاه گیری دوگانه تبیین شود. عدم وجود تفاوت بین دو گروه رفتار جامعه یار مربوط و خنثی، و تفاوت بین دو گروه رفتار جامعه یار نامربوط و خنثی، می تواند به پیش بینی عدم موفقیت کمک رسانی مرتبط باشد. این مشاهده می تواند حاکی از آن باشد که بهبود خلق ناشی از رفتار جامعه یار، بیش از آنکه به بهبود وضعیت نیازمندان موضوع همدلی مرتبط باشد، به تخمین موفقیت رفتار جامعه یار در کمک به هر نیازمندی مرتبط است.