سید علی کلاهدوزان

این مقاله با هدف تدوین و بررسی تاثیر بسته آموزشی "اضطراب از مرگ" مبتنی بر آموزشهای ادیان ابراهیمی با تاکید بر تربیت اسلامی بر سلامت روان و اجتناب از مرگ بیماران سرطانی تدوین گردید. طرح پژوهش از نوع پیش آزمون − پس آزمون همراه با گروه کنترل بود. شرکت کنندگان از بین مراجعه کنندگان به بیمارستان سیدالشهدا (امید) اصفهان انتخاب گردیدند و با حجم نمونه 26 نفر (18 زن و 8 مرد) بصورت تصادفی در دو گروه آزمودنی (13=n) و کنترل (13=n) گمارش شدند. این بسته طی هفت جلسه درمان گروهی نود دقیقه ای برروی آزمودنی ها و هفت جلسه تمرین های ساده نوشتاری بدون انجام مداخله برای گروه کنترل اجرا گردید. برای مقایسه نتایج دو گروه از دو پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی − فرم کوتاه (91/0α= ) و پرسشنامه نیم رخ نگرش به مرگ وونگ و همکاران (88/0α=) استفاده شد. تحلیل داده ها نیز از روش آمار توصیفی - استنباطی تحلیل کواریانس با نرم افزاز SPSS-21 انجام گردید. بیماران گروه آزمودنی در مقایسه با گروه کنترل از بین شاخص های "نگرش به مرگ" در خرده مقیاس "اجتناب از مرگ" و "اضطراب از مرگ" کاهش معنادار و از بین شاخص های کیفیت زندگی در خرده مقیاس "سلامت روان" افزایش معناداری نشان دادند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که آموزش نگرش به مرگ بر اساس رویکرد دینی می تواند به سلامت روان بیماران سرطانی کمک رساند.

اهداف: یکی از عواملی که می تواند سلامت روانی و کیفیت زندگی بیماران سرطانی را تحت تأثیر قرار دهد، اضطراب از مرگ است. هدف این پژوهش ارزیابی اثربخشی بسته درمانی "اضطراب از مرگ" مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد بر اجتناب از مرگ و کیفیت زندگی بیماران سرطانی می باشد. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع آزمایشی مبتنی بر گروه آزمایش با استفاده از پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری است. شرکت کنندگان از بین مراجعه کنندگان به بیمارستان سیدالشهدا (امید) اصفهان انتخاب شدند و با حجم نمونه 28 نفر (نوزده زن و نه مرد) به صورت تصادفی در دو گروه آزمودنی (13=n) و کنترل (13=n) گمارش شدند. بسته درمانی بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در دانشگاه نوادای آمریکا ساخته و توسط آزمون لاوشه، شاخص نسبت روایی محتوایی آن محاسبه شد. این بسته طی هفت جلسه درمان گروهی روی آزمودنی ها اجرا شد و برای گروه کنترل نیز طی هفت جلسه تعدادی تمرین های ساده نوشتاری بدون انجام هیچ مداخله ای انجام گرفت. برای مقایسه نتایج دو گروه از سه پرسش نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی،"فرم کوتاه (α= 0/91)"، پرسش نامه نیم رخ نگرش به مرگ وونگ و همکاران (α= 0/88) و پرسش نامه پذیرش و عمل "نسخه دوم (α= 0/87)" استفاده شد. برای تحلیل داده ها نیز از روش آمار توصیفی استنباطی تحلیل کوواریانس و نرم افزار SPSS نسخه 21 استفاده شد. یافته ها: بیماران گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل از بین شاخص های نگرش به مرگ، در خرده مقیاس اضطراب از مرگ و اجتناب از مرگ کاهش معنادار و از بین شاخص های کیفیت زندگی، در خرده مقیاس سلامت روان افزایش معناداری پیدا کردند. نتیجه گیری: به نظر می رسد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب و اجتناب از مرگ مؤثر است و تغییر در نگرش به مرگ در بیماران سرطانی احتمالاً با سلامت روان آن ها مرتبط است.

سابقه و هدف: پژوهش های داخلی و خارجی متعددی درباره درمان روان شناختی مبتنی بر پذیرش و تعهد انجام شده و اثربخشی آن را تأیید کرده است؛ اما امروزه با مشخص شدن نقش مذهب بیماران در درمان اختلالات روانی، مطالعات مذهبی-روان شناختی که به بررسی نقش مذهب افراد در درمان آنان می پردازد در سطح جهانی افزایش یافته است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اساس مفاهیم اسلامی برای به کارگیری در فرایند درمان افراد مسلمان با باورهای مذهبی بود. روش کار: به منظور بررسی چگونگی الگوی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر اساس مفاهیم اسلامی با بهره گیری از روش کیفی نظریه داده بنیاد (متنی)، مفاهیم نظری رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در قرآن کریم، تفسیر المیزان و اصول کافی واکاوی شد و با تبادل نظر با متخصصان علوم روان شناسی و متخصصان علوم اسلامی، مفاهیم موجود در متون اسلامی که با مفاهیم نظری رویکرد یادشده قرابت معنایی و مفهومی داشت، انتخاب و تعریف شد و در ادامه مفاهیم به دست آمده در دو مرحله باز و محوری کدگذاری شد و در مرحله سوم با اجرای کدگذاری انتخابی، مقوله های اصلی استخراج و ارتباط بین آنها مشخص شد. مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: در این پژوهش الگوی پذیرش و تعهد بر اساس مفاهیم اسلامی طراحی و ارائه شد. این الگو از دو قسمت فرایندهای سلامت روانی که نشان دهنده قلب سلیم و فرایندهای آسیب روانی که نشان دهنده قلب مریض است تشکیل شده است. نتیجه گیری: درمانگران با استفاده از الگوی اسلامی ارائه شده در این پژوهش می توانند نتایج اثربخش تری در درمان اختلالات روانی در بین بیماران مسلمان در کشورهای اسلامی به دست آورند.